ZUID-AFRIKA
Taal

To read about SOUTH AFRICA in English - click here

Zuid-Arika verre reizen van ANWB

Steden ZUID-AFRIKA

Johannesburg

Kaapstad

Taal

In Zuid-Afrika worden na het begin van de jaren negentig 11 talen min of meer als officieel beschouwd. Engels en Afrikaans (sinds 1925) werden tot die tijd door de overheid beschouwd als de officiële talen en worden ook in het parlement gebruikt. De negen talen worden vaak ingedeeld in vier taalgroepen, de Venda, de Tsonga, de Nguni en de Sotho. De meest gesproken talen zijn Zulu (28% van de zwarte bevolking) en Xhosa (27%), de belangrijkste omgangstalen, en verder Afrikaans, Tswana (12%), Noord-Sotho (11%), Engels, Zuid-Sotho (9%) en Tsonga (4%), Ndebele (3%), Swazi (3%) en Venda (3%).

Tot de talen zonder officiële status behoren - vooral door Indiërs gesproken – Tamil (gesproken door 24% van de Aziatische bevolking), Hindi (19%), Gujerati (12%) en Urdu. Eveneens zonder officiële erkenning zijn de talen van Europese immigranten: Duits, Nederlands, Portugees, Italiaans en Grieks.

Het"Fanagalo" is een mengtaal die in loop der tijden is ontstaan en een mengtaal is van Afrikaanse Engels en Bantoetalen.

advertentie

Bord aan strand met tekst in Engels, Afrikaans en Zoeloe_{Foto: Guinnog CC 3.0 Unported no changes made}

Het Afrikaans is een van de twee officiële talen van de Republiek van Zuid- Afrika, en de moedertaal van ongeveer 4 miljoen Zuid Afrikanen, en verder nog wat bevolkingsgroepen in Namibië in het oosten van Zimbabwe. De taal behoort tot de West-Germaanse taalgroep en vertoont in aard en karakter grote overeenkomst met de Germaanse talen. Maar natuurlijk in de eerste plaats met het Nederlands, waaruit de taal sinds het midden van de 17de eeuw is ontstaan. Ook Engelse en Duitse invloeden zijn duidelijk herkenbaar. De meeste woorden stammen van het Nederlands en zijn als zodanig voor Nederlanders goed herkenbaar, maar er zijn in de loop der eeuwen ook vele nieuwe woorden gevormd die in de Nederlandse taal onbekend zijn.

Deze woorden komen in chronologische volgorde van het Khoisan, de taal van de Hottentotten, het Maleis en het Portugees, en later uit de Bantoetalen en ten slotte uit het Engels. Het Engels heeft verreweg de sterkste invloed op de woordenschat gehad en heeft dat nog steeds.

In de 18de eeuw was de ontwikkeling naar het Afrikaans als omgangstaal voltooid, en bleef het"Hoog-Hollands" over als schrijftaal. Het eerste geschrift waarin bewust het Afrikaans werd gehanteerd, was het Lied ter ere van de Swellendamsche en diverse andere helden, enz. uit 1795.

De Britse bezetting van de Kaap resulteerde in het verdringen van het Hollands-Afrikaans door het Engels en in 1822 werd het Engels tot eerste taal verheven en korte tijd later werd het de enige officiële taal. Toch zou het Afrikaans als omgangstaal springlevend blijven, met name op het platteland. Het zou echter duren tot de oprichting van het 'Genootskap van Regte Afrikaners' voor een welbewust streven begon, om te komen tot de erkenning van het Afrikaans als volks- en landstaal en deze uit te bouwen tot een volwaardige eigen voertaal. Dit streven werd ten slotte bekroond: van 1914 tot 1918 werd het Afrikaans bij het lager en middelbaar onderwijs in toenemende mate onderwijsmedium.

advertentie

Afrikaans, een officiële taal in Zuid-Afrika_{Foto: ECSequeira CC 3.0 Unported no changes made}

Vanaf 1918 werd het Afrikaans als studievak geïntroduceerd aan de universiteiten én werd het de taal waarin gedoceerd werd, en in 1925 werd de Afrikaanse taal naast het Engels de officiële landstaal. Op 29 mei 1933 werd in Kaapstad de eerste zending van de in Londen gedrukte bijbel in het Afrikaans aan wal gebracht. Dit was een belangrijk moment in de geschiedenis van deze taal en de bekroning van de Tweede Afrikaanse Beweging.

Voorbeelden van deze taalbeïnvloeding:

Uit het Khoisan stammen:

• Namen van stammen zoals Sonkwas en Griekwas
• Kwagga = zebra
• Gogga = insect
• Dagga = verdovend middel
• Abba = op de rug dragen
• Kierie = stok
• Karos = deken van dierenvellen
• Uit het Bantoe stammen:
• Indoena = raadsman
• Mamba = slang
• Sjieba = toespijs
• Kaia = hut
• Maroela = boom met gele vruchten
• Donga = diepe sloot
• Indaba = beraad
• Uit het Maleis stammen:
• Blatjang = kruidensaus
• Katjiepiering = struik
• Baie = veel
• Bobotie = vleesgerecht (foto)
• Doepa = tovermiddel

advertentie

Bobotie,een zuid-afrikaanse schotel_{Foto: Olga Ernst CC 4.0 International no changes made}

Uit het Portugees stammen:

• Almaskie = hoewel
• Spens = provisiekamer
• Tronk = gevangenis
• Aia = aanspreekvorm
• Uit het Engels stammen:
• Bokkie = lichte, open auto
• Bottel = fles
• Trok = goederenwagon
• Tonnel = tunnel
• Platform = perron
• Sokker = voetbal
• Enjin = machine
• Petrol = benzine
• Brekfris = ontbijt
• Lorrie = vrachtwagen
• Krieket = cricket
• Opwas = afwassen
• Briek = remmen

De oorsprong van het Afrikaans ligt in de dialect- en volkstaal van de eerste kolonisten. Zij kwamen uit diverse streken, maar vnl. uit Zuid-Holland, Zeeland en het westen van Utrecht. De contacten met het moederland verwaterden al snel en de dialecten vermengden zich met de gebruikelijke gevolgen: de taal nivelleerde en men koos willekeurig uit de verschillen in uitspraak, woordgebruik en zinsbouw, en ontwikkelde een sterke neiging tot vereenvoudiging. Zo verdwenen vervoeging en verbuiging grotendeels. Het werkwoord wees, in het Nederlands"zijn" wordt bijvoorbeeld als volgt vervoegd:

• ek is = jy is
• hy is = ons is
• julle is = hulle is.
• Zeer opvallend binnen het Afrikaans is ook de dubbele ontkenning:
• ek het dit nie gedoen nie
• Het nagenoeg ontbreken van de onvoltooid verleden tijd:
• ek het vir my vrou gesê = ik heb het mijn vrouw gezegd
• De verkleinwoorduitgang tjie:
• bietjie, meisietjie, seuntjie.

Nieuwe woorden ontstonden voor specifiek Afrikaanse zaken, dieren en planten en woorden die betrekking hadden op specifiek Nederlandse zaken verdwenen of werden overgedragen op vergelijkbare verschijnselen in het nieuwe land. Ook uit bestaande Nederlandse woorden werden nieuwe Afrikaanse woorden gevormd. Voorbeelden van deze ontwikkelingen zijn:

• verkleurmannetjie of trapsoetjies = kameleon
• kameelperd = giraffe
• wildebees = grote bok
• wildeperd = zebra
• seekoei = nijlpaard
• duiker = wilde bok
• vlakvark = wrattenzwijn
• bobbejaan = baviaan
• kremetartboom = baobab
• doringboom; suikerbos = soort protea
• stinkhout = harde houtsoort
• aalwyn = aloë
• penswinkeltjie = op de buik gedragen lade met koopwaar
• deurpad = voorrangsweg
• wegneemetes = afhaalmaaltijd
• peuselhappie = snack
• voetslaan-paaie = wandelroutes
• broeikas = couveuse
• bedorwe brokkie = verwend kind

advertentie

ZUID-AFRIKA LINKS

Advertenties
• Zuid-Afrika verre reizen van ANWB
• Vliegtickets Zuid Afrika
• Zuid-Afrika Tui Reizen
• Bouw je eigen Zuid-Afrika Rondreis
• Bezienswaardigheden Zuid-Afrika
• Djoser Rondreizen Zuid-Afrika
• Rondreizen Zuid-Afrika
• Hotels Trivago
• Autohuur Zuid-Afrika
• Djoser fietsreis - Zuid-Afrika
• Mambo jongerenreizen Zuid-Afrika
• Auto huren in Zuid-Afrika
• Kaapstad Hotels
• Camperreizen Zuid-Afrika
• Zuid-Afrika rondreizen met kinderen
• Reisgidsen en kaarten Zuid-Afrika

Nuttige links

Africa Explorer (N)
Campersite Zuid-Afrika (N)
Dieren in Zuid-Afrika (N)
Duiken, reizen naar Mozambique en safari in het krugerpark van Zuid-Afrika (N)
Reisinformatie Zuid-Afrika (N)
Rondreis Zuid-Afrika (N)
Sem op Reis Video's over Zuid-Afrika (N)
Zuid-Afrika Foto's
Zuid-Afrika informatie - Reizendoejezo (N)
Zuid-Afrika Start België (N+E)

Bronnen

Dekker, M. / Zuid-Afrika

Gottmer/Becht

Luirink, B. / Zuid-Afrika : mensen, politiek, economie, cultuur, milieu

Koninklijk Instituut voor de Tropen,

Moerkamp, J. / Zuid-Afrika

ANWB

Schaap, D. / Zuid-Afrika

Minbuza Kosmos-Z&K

Zuid-Afrika

Cambium

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems