ZAMBIA
Bevolking
Bevolking
To read about ZAMBIA in English - click here
| 12 Vakanties naar Zambia |
Bevolking
Ruim 98% van de Zambianen behoort tot een van de 73 Bantoetalige stammen. Bedacht moet wel worden dat deze 73 etnische groepen zijn samengesteld in de Britse tijd, door de Britten zelf. Door de Zambiaanse regering wordt nog steeds aan dit aantal vastgehouden, voor de Zambianen zelf is deze indeling van niet zoveel betekenis.
Wat wel klopt is dat al deze stammen tot een van de zeven taalgroepen behoren, te weten Bemba, Tonga, Nyanja, Lunda, Luvale, Lozi en Kaounde.
De basis van een Bantoe-stam vormt de ‘clan’, een groep families die aan elkaar verwant zijn doordat ze dezelfde herkenningsnaam gebruiken. De ‘chief’ van een clan heeft traditioneel nog veel gezag. Hoewel steeds minder duidelijk, is deze vorm van sociale organisatie vooral nog terug te vinden in de dorpssamenlevingen. In de steden is de situatie totaal anders, daar stelt het traditionele economische, sociale en politieke leven niet veel meer voor.
De rest van de bevolking behoort tot de Twa, de Aziaten en de Europeanen. Het aantal Europeanen is sinds de onafhankelijkheid in 1964 sterk teruggelopen, en bedraagt op dit moment nog maar enkele tienduizenden. De Aziaten komen oorspronkelijk vooral uit West-India en arriveerden pas na de Tweede Wereldoorlog.
Zambia heeft bijna 16 miljoen inwoners en de bevolkingsdichtheid bedraagt bijna 21 inwoners per km2. (2017)
De leeftijdsopbouw is ongelijk: ongeveer 46% van de bevolking is jonger dan vijftien jaar en er zijn nauwelijks ouderen.
Het volledige plaatje is als volgt:
- 0-14 jaar 46%
- 15-64 jaar 51,7%
- 65+ 2,3%
De natuurlijke bevolkingsaanwas bedroeg in de periode 1975-2014 met meer dan 2% per jaar (2017 2,93%).
Een derde van de bevolking woont in het centrale hoogland, terwijl ook de grensgebieden met Mozambique en Malawi vrij dicht bevolkt zijn. 43,5% van de bevolking woont in stedelijke gebieden, waarmee Zambia de hoogste urbanisatiegraad van zwart Afrika heeft. De meeste grote steden zijn ontstaan langs de ‘line of rail’, de spoorweg die de Britten vanuit het toenmalige Zuid-Rhodesië tussen 1902 en 1910 naar het noorden aanlegden. De hoofdstad Lusaka telt ca. 2,5 miljoen inwoners.
De levensverwachting is door de verwoestende werking van aids gedaald en bedraagt nu nog maar 51,4 jaar voor mannen en 54,5 jaar voor vrouwen.
Overzicht belangrijkste stammen:
BEMBA
De Bemba is de grootste stam in Zambia en ze vormen ca. 21% van de bevolking. Hun traditionele gebieden zijn Noord-Zambia, een groot gebied rond de stad Kasama, en ten zuidwesten van het Bangweulu-meer. Veel Bemba leven ook in de Copperbelt, daar naar toe geëmigreerd vanwege het werk in de kopermijnen.
De Bemba emigreerden in de 16e eeuw van Congo naar Zambia en behoorden tot het machtige Lunda-Luba rijk.
TONGA
De Tonga vormen ca. 13,6% van de totale bevolking. De meeste Tonga zijn boeren, herders en vissers. Hun traditionele gebieden zijn de Zambezi Valley en de hogere noordelijker gelegen gebieden. Daardoor kan men de Tonga verdelen in de Vallei-Tonga en de Plateau-Tonga.
Nauw verbonden met de Tonga zijn de kleinere stammen Ila en Tenje. Samen worden ze wel de Bantu Botatwe genoemd de ‘drie volken’. Andere verwante groepen zijn de Toka, de Leya en de Soli.
CHEWA/NYANJA
De term Nyanja wordt eigenlijk meer gebruikt voor een Bantoe-taal dan voor een stam, en omvat dan ook verschillende groepen. In totaal spreken ca. 1,5 miljoen mensen Nyanja als hun eerste taal, en dat is ongeveer 10% van de totale Zambiaanse bevolking.
Het Chewa-volk maakt ongeveer een derde van de Nyanja-sprekenden uit, en de termen Nyanja en Chewa worden vaak door elkaar gebruikt. De Chewa wonen vooral in de Eastern Province rond de stad Chipata, en velen leven net over de grens in Malawi.
NGONI
De Ngoni leven in Zuidoost-Zambia rond de stad Chipata, en vormen ca. 4% van de totale bevolking. Ze stammen of van de Zoeloes die begin 19e eeuw naar deze regio emigreerden. Ze onderhouden nog verschillende Zoeloe-gebruiken maar spreken allen Nyanga.
NSENGA
De Nsenga leven in Zuidoost-Zambia rond de stad Petuake, langs de Luangwa-rivier en langs de Great East Road. Ze vormen ca. 5% van de bevolking, en spreken net als de Chewa en de Ngoni, Nyanja. Net over de grens met Mozambique leven veel meer Nsenga.
LOZI
De Lozi hebben hun eigen ‘land’, Barotseland, een groot deel van de Western Province. Ze maken ongeveer 6% van de bevolking uit. Deze boeren en herders leven op de vruchtbaarste gronden van Zambia en zijn verder beroemd door hun schitterende handwerk, dat tot het mooiste behoort wat Afrika te bieden heeft.
LALA & BISA
De Lala leven rond Serenje, in Centraal-Zambia, en het gebied richting de Luangwa-rivier. Ze zijn nauw verbonden met de Bisa, die noordelijker wonen in een groot gebied rond Mpika. Beide groepen zijn sterk verwant met de Bemba.
KAONDE
De Kaonde leven in West-Zambia ronde de steden Solwezi en Kasempa. Ze maken ca. 3% van de bevolking uit, en net als veel andere stammen scheidde ook deze groep zich in de 16e eeuw af van het Lunda-Luba rijk.
MAMBWE & LUNGU
De Mwambe en de Lungu, twee nauw verbonden stammen, leven in Noord-Zambia rond Mbala en aan de zuidoever van het Tanganyika-meer. Veel Mambwe leven net over de grens in Tanzania. Beide stammen maken ca. 3% van de bevolking uit.
LAMBA
De Lamba komen oorspronkelijk uit de Copperbelt-regio, maar leven nu ook in de gebieden ten westen en zuiden van Ndola en Kitwe, en zelfs tot in de steden Solwezi en Mumbwe. Ze zijn verwant met de Bemba en maken ca. 3% van de bevolking uit.
LUNDA & LUUNDA
De Lunda leven in de noordwesthoek van Zambia, rond de stad Mwinilunga. Ze maken ca. 3% van de bevolking uit, maar de meeste Lunda leven net over de grens in Angola en Congo (Zaïre).
Een niet direct verwante groep, eveneens Lunda genaamd, maar vaker Luunda gespeld, leeft in Noord-Zambia.
LUVALE
De Luvale leven in het uiterste westen van Zambia, in de buurt van de stad Zambezi. Ze vormen ongeveer 2% van de bevolking, maar de meeste Luvale leven net over de grens in Angola.
Net als veel andere stammen scheidde ook deze groep zich in de 16e eeuw af van het Congolese Lunda-Luba rijk. In die tijd waren het befaamde handelslieden, o.a. met de Portugese ontdekkingsreizigers.
| advertentie | |
|
|
|
ZAMBIA LINKS
Advertenties
• Rondreis Zambia Djoser
• Vliegen naar Zambia
• Hotels Trivago
• Rondreizen Zambia
• Hotels Zambia
• Boeken, ook tweedehands, over ZAMBIA bij Bol.com
Nuttige links
Dieren in Zambia (N)Imena: Hulp aan Zambia( N+E)
Reisfoto's Zambia
Reisinformatie Zambia (N)
Reisverslag Zambia (N)
Rondreis Zambia (N)
Startpagina Zambia (N)
Zambia informatie - Reizendoejezo (N)
Zambia Start België (N)
Bronnen
Else, D. / Zambia
Lonely Planet
Posthumus, B. / Zambia : mensen, politiek, economie, cultuur
Koninklijk Instituut voor de Tropen / Novib
Zuidoost-Afrika
The Reader’s Digest
CIA - World Factbook
BBC - Country Profiles
laatst bijgewerkt oktober 2024Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems