WALES
Geschiedenis
Geschiedenis
To read about WALES in English - click here
| ANWB vakantie boeken Wales |
Steden WALES
| Cardiff |
Populaire bestemmingen VERENIGD KONINKRIJK
| Engeland | Noord-ierland | Schotland |
| Wales |
Geschiedenis
Prehistorie en oudheid
| advertentie |
|
|
Red Lady of Paviland WalesFoto: Ethan Doyle White at Engish Wikipedia CC 3.0 no changes made
Het huidige grondgebied van Wales werd al ca. 250.000 jaar geleden bewoond, waarschijnlijk door Neanderthalers. De daaropvolgende ijstijden trokken deze mensen weer weg, maar in de wat warmere tussenijstijden leefden er steeds weer kleine groepjes jagers, vissers en verzamelaars.
De oudste sporen van menselijke bewoning dateren van ca. 28.000 jaar geleden (het graf van de ‘Red lady of Paviland’). Vanaf 10.000 jaar v.Chr. werd Wales permanent bewoond en ca. 4000 v.Chr., de Steentijd, trokken stammen uit Midden-Europa naar Groot-Brittannië. Al snel hierna arriveerden de eerste landbouwers en werden er verdedigbare dorpen gebouwd. Doden werden begraven in zogenaamde ‘cromlechs’, gemeenschappelijke graven.
Ca. 2500 v.Chr., in de bronstijd, werden de doden individueel begraven in grafheuvels (‘cairns’) en richtte men grote stenen formaties op, ‘stone circles’, en er vonden rituele bijeenkomsten plaats. In de ijzertijd was er al duidelijk sprake van oorlogen, getuige de vele resten van heuvelforten.
Kelten en Romeinen
Het einde van de Bronstijd werd gemarkeerd door de komst van de Kelten. Rond de 500 v.Chr. begonnen de Kelten hun opmars vanuit Midden-Europa en veroverden grote delen van Europa, waaronder Cornwall, Ierland en Wales. De in stamverband levende Kelten waren goed georganiseerd en worden beschouwd als de grondleggers van de Welshe taal en cultuur.
| advertentie |
|
|
Romeinse Stadsmuren Venta Silurum (Caerwent, Wales)Foto: MortimerCat CC 3.0 Unported no changes made
In 43 n.Chr. begonnen de Romeinse legioenen met de verovering van Groot-Brittannië, maar stuitten in Wales op felle tegenstand. Pas in 78 werd Wales volledig onder Romeins gezag gesteld door Agricola. In de 4e eeuw raakte Groot-Brittannië weer buiten de Romeinse invloedssfeer. De Romeinse generaal Magnus Maximus trok in 383 zijn troepen terug en probeerde zelf keizer te worden.
Keizer Theodosius wist hem echter te verslaan waardoor het Britse eiland onverdedigd achterbleef en ten prooi viel aan Ierse troepen. In 410 verlieten de Romeinen definitief Groot-Brittannië.
Middeleeuwen
Na het vertrek van de Romeinen verbreidde het christendom vanuit Ierland zich over Wales en ontstonden tevens de eerste koninkrijkjes, de ‘Kingdoms of the Cimry’. In deze tijd werden de Welshe stammen bedreigd door de Angelen, Saksen en Juten, Germaanse stammen uit Noordwest-Duitsland en Denemarken, die zich daarvoor al in Engeland gevestigd hadden.
| advertentie |
|
|
Kong Offa van Mercia, WalesFoto: Publiek domein
Als gevolg van deze bedreigende situatie smolten verschillende kleine Keltische vorstendommen samen tot grotere eenheden die gedomineerd werden door machtige dynastieën als die van Gwynedd, Powys, Deuheubarth (Dyfed), Morgannwg (Glamorgan) en Gwent. In de 8e eeuw liet de Saksische koning Offa van Mercia (757-796) de naar hem genoemde Offa’s Dyke aanleggen, een van noord naar zuid lopende verdedigingswal die een scheidslijn zou gaan vormen tussen Wales en Mercia.
De bevolking achter deze grens noemde zich ‘y cymry’ (landgenoten), en zelf noemden ze hun land Cymry. Door de Saksen werden ze echter ‘wealas’ (vreemdelingen) genoemd, waar de naam Wales vandaan komt.
Onder Rhodri Mawr (844-878) en zijn kleinzoon Hywel Ddawerd (910-950) werd bijna geheel Wales verenigd, maar na de dood van de laatste viel het Welshe rijk weer uit elkaar. In 1057 lukte het Gruffydd ap Llewelyn weer om geheel Wales te verenigen maar in 1064 werd hij verslagen door de Engelsen en viel Wales wederom in kleine koninkrijkjes uiteen.
Normandiërs en Llwelyns
| advertentie |
|
Standbeeld Llewelyn the Great WalesFoto: Publiek domein
In 1066, de Slag bij Hastings, versloeg de Normandische hertog William de Engelse koning Harald. Onder Willem de Veroveraar werd Wales vervolgens verdeeld onder de Normandische adel, maar moest eerst nog wel veroverd worden. Tot het einde van de 11e eeuw begonnen Normandische aanvallen op Wales, gevolgd door Welshe tegenaanvallen. Begin 12e eeuw stopte de strijd en werden de definitieve grenzen vastgelegd. De oostelijke grensstreken en de zuidelijke heuvellanden waren in het bezit van Normandische graven en ridders. De Welshe prinsen domineerden het westen en de bergstreken in het noorden.
In de 13e eeuw werd Wales onder de dynastie van Gwynedd weer grotendeels verenigd. Vanaf 1218 werd het gedeelte van Wales dat niet in handen van de Normandiërs was, bestuurd door Llewelyn I ap Iorwerth (Llewelyn the Great).
Na zijn dood viel het rijk even uiteen maar werd weer verenigd onder kleinzoon Llewelyn II ap Gruffyd. Het lukte hem zelfs om het rijk naar het zuiden toe uit te breiden, en in 1267 werd Llewelyn II door Henry II officieel erkend als ‘prins van Wales’. Dit bleek echter al snel een wassen neus want in juli 1277 trok koning Edward I met een groot leger Wales binnen en uiteindelijk sneuvelde de ‘prins van Wales’ in 1282 bij Builth. In 1284 werd het prinsdom geannexeerd door de Engelsen (Statuut van Rhuddlan) en de rest van Wales kwam in handen van de Normandiërs. Dit zou tevens het definitieve einde markeren van Wales’ zelfstandigheid.
Er volgde een harde tijd voor de Welshmen en ze werden tot het bot vernederd toen Edward I in 1301 zijn zoon de titel ‘Prins van Wales’ verleende. In 1349 kostte de pest 40% van de Welshe bevolking het leven.
Wales herenigd met Engeland
In 1400 volgde er een opstand die aanvankelijk zeer succesvol was. Onder leiding van Owain Glyndwr en met massale steun van de bevolking breidde de opstand zich uit en werd een serie overwinningen behaald. Henry IV sloeg echter hard terug en uiteindelijke schoot Wales er niets mee op. In de tweede helft van de 15e eeuw woedde de zogenaamde Rozenoorlog tussen het Huis Lancaster en het Huis York, die beiden aanspraak maakten op de troon.
De adel in Wales trok naar een van beide partijen maar uiteindelijk kwam een derde partij in 1485 als overwinnaar uit de bus, het Huis Tudor in de persoon van Henry VII. Door deze Tudors werd de anglicanisering van Wales fors doorgezet en in 1536 werd Wales door de ‘Acts of the Union’ bij Engeland gevoegd en verdeeld in 13 graafschappen of ‘shires’. Wales kreeg verder 27 afgevaardigden in het Lagerhuis, maar in 1542 werd Engels de officiële voertaal. Er kwam weinig verzet van de Welshe adel want al deze gebeurtenissen pakten voor hen niet zo slecht uit.
De Schotse koning James I Stuart werd in 1603 ook tot koning van Engeland gekroond. James had echter voortdurend ruzie met het parlement en stelde dit instituut zelfs enkele jaren buiten werking. Verder speelde in deze tijd ook de kerkelijke strijd tussen de puriteinen en de presbyterianen. Uiteindelijk volgde van 1642-1649 een heuse burgeroorlog, na een openlijk conflict tussen koning en parlement. In deze strijd werd de koning verdreven en het parlement onder Oliver Cromwell organiseerde een eigen leger.
Wales schaarde zich achter de koning, maar Cromwell won de strijd tegen de Parlementariers en de koning werd onthoofd. Na een straf bewind met dictatoriale trekjes overleed Cromwell in 1658 en was men in Wales zeer opgelucht.
| advertentie |
|
|
Charles II of EnglandFoto: Publiek domein
Gesteund door het parlement kwamen de Stuarts, in de persoon van Charles II, in 1660 weer op de troon terecht. Charles had zeer veel aanvaringen met het parlement en het was in deze periode dat er twee grote partijen in het Lagerhuis ontstonden, de conservatieve Tories en de liberale Whigs.
In Wales had ondertussen het puritanisme stevig wortel geschoten, een strenge variant binnen de Anglicaanse kerk. Met name op het platteland hadden de puriteinen een flinke aanhang. In 1662 riep Charles de ‘Act of Unity’ uit waardoor de positie van de Anglicaanse kerk versterkt werd en andere religieuze groeperingen gedwongen werden ondergronds verder te gaan. In 1689 riep James II de ‘Toleration Act’ uit, waardoor de godsdienstvrijheid weer gegarandeerd werd. In het midden van de 18e eeuw volgde een heropleving van het methodisme; uiteindelijk scheidden de methodisten zich in 1811 af van de Anglicaanse kerk.
In 1759 begon de industrialisatie van Wales met de opening van ijzergieterijen in Noordoost- en Zuid-Wales. Andere winstgevende industriële activiteiten waren de koperverwerkende industrie en de leisteenmijnen in Noordwest-Wales. Vanaf 1830 werd ook de kolenindustrie zeer belangrijk. En trokken veel arbeiders uit heel Groot-Brittannië naar Wales toe.
In 1829 was er al een economische depressie uitgebroken waardoor veel arbeiders werden ontslagen en forse loonsverlagingen doorgevoerd werden. Onenigheden tussen arbeiders en werkgevers leidde in 1831 tot de meest gewelddadige arbeidersopstand in Groot-Brittannië, de Merthyr Tydfil Rising. De opstand duurde een week en er kwamen 24 arbeiders en 16 soldaten om het leven.
Begin 19e eeuw kwam het chartisme opzetten, een beweging die zich beriep op het ‘People’s Charter’ uit 1838, waarin onder meer algemeen kiesrecht werd geëist. Ook dit streven ondervond grote tegenstand vanuit regeringskringen, wat weer leidde tot meer gewelddaden. In 1839 liep een demonstratie in Zuid-Wales uit de hand en werden 24 stakers door de politie gedood.
Tussen 1780 en 1850 verdubbelde de bevolking van Wales tot 1,2 miljoen inwoners. Met name uit Engeland arriveerden veel immigranten, die een slag toebrachten aan de Welshe cultuur; o.a. werd het Welsh uit het onderwijs verbannen, waardoor rond 1920 nog maar ca. 31% van de bevolking Welsh sprak. Hierdoor stak het nationalisme de kop op met als belangrijkste partij Cymru Fydd (Jong Wales). Zij voerden een intensieve campagne voor ‘Home Rule’, autonomie voor Wales. De nog steeds voortdurende kerkstrijd werd in 1914 beëindigd toen de anglicaanse kerk in Wales haar bevoorrechte positie kwijtraakte (Act for the disestablishment of the Church in Wales, in 1920 uitgevoerd). In 1916 kreeg Wales zijn eerste Welshe premier: David Lloyd George.
Tweede industriële revolutie
Economisch waren er grote verschillen ontstaan tussen de verschillende delen van Wales. Zuid-Wales groeide economisch voorspoedig, Noord- en Midden-Wales bleven ver achter. Met name de steenkoolindustrie zorgde ervoor dat Cardiff de steenkoolhaven van de wereld werd. In de tweede helft van de 19e eeuw kwamen in de Britse politiek twee belangrijke krachten opzetten: de vakbonden en de Labour Party. De South-Wales Miners’ Association zou een van de machtigste bonden in Groot-Brittannië worden, niet alleen in de onderhandelingen met werkgevers maar beheerste ook het leven van de arbeiders zelf. Onder invloed van de vakbond verbeterden de leefomstandigheden van de arbeiders aanzienlijk en kreeg de Labour Party steeds meer aanhang onder de arbeiders.
In het begin van de 20e eeuw ontstond er op verschillende plaatsen in Wales veel onrust. Een opstand tegen een nieuw, ongunstig loonsysteem in de leisteenindustrie zorgde ervoor dat duizenden arbeiders wegtrokken. Verder werd de kolenindustrie steeds meer gemechaniseerd en daardoor werden er duizenden mijnwerkers ontslagen. Als gevolg hiervan braken langdurige stakingen uit. Na de Eerste Wereldoorlog nam de vraag naar kolen sterk af en binnen een jaar was de productie met de helft gedaald. Voeg daarbij de gevolgen van de naderende wereldwijde depressie en het zal niet vreemd zijn dat opnieuw duizenden arbeiders uit de valleien wegtrokken naar elders, op zoek naar ander werk.
| advertentie |
|
|
Herdenkingsplaquette oprichting Plaid CymruFoto: Alan Fryer CC 2.0 Generic no changes made
In 1925 werd de Plaid Cymru (Welshe Partij) opgericht, die streeft naar volledige onafhankelijkheid, behoud van de Welshe taal en cultuur en lidmaatschap van de Verenigde Naties.
Wales na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog veranderde er veel in Wales. De overgebleven steenkoolindustrie moderniseerde in snel tempo en er werden nieuwe industrieën aangetrokken om de vastgelopen industrie los te trekken.
Politiek herleefde de autonomie-gedachte, hoewel die gedachte niet door de Labour Party ondersteund werd. In 1955 werd Cardiff tot hoofdstad van Wales benoemd en tien jaar later werd er een soort coördinerend minister voor Wales aangesteld (Secretary of State for Wales). In 1966 werd de eerste vertegenwoordiger van de nationalistische partij van Wales, Plaid Cymru, in het parlement gekozen (Gwynfor Evans); bovendien werd Wales in 1967 officieel tweetalig.
Gebouw Welsh AssembleeFoto: ENil CC 2.0 Unported no changes made
In 1968 werden de mogelijkheden voor ‘devolution’ of decentralisatie onderzocht, maar in plaats van zelfbestuur volgde in 1974 een bestuurlijke reorganisatie, waarin de dertien oude graafschappen werden heringedeeld tot acht nieuwe. In 1976 werd de ‘Scotland and Wales Bill’ gepresenteerd waarin een eigen parlement werd toegekend, echter zonder wetgevende macht. Dit was voor 80% van de bevolking de reden om in een referendum tegen dit inhoudsloze voorstel te stemmen. In 1979 werd er een referendum gehouden over afscheiding (devolution), maar door een overweldigende meerderheid werd tegen gestemd.
Door Plaid Cymru werd nu de nadruk gelegd op het beschermen en uitbouwen van de Welshe cultuur. Na moeizaam onderhandelen met de regering Thatcher kwam op 2 november 1982 de eerste Welshtalige televisiezender in de lucht, Sianel Pedwar Cymru. Als gevolg van een mijnwerkersstaking in 1984 werd de Engelse vakbeweging een pijnlijke nederlaag toegebracht; allerlei wettelijke bepalingen beknotten het functioneren van de vakbonden behoorlijk. In 1988 werd de laatste kolenmijn in de Valleys gesloten, de Tower Coliery in Aberdale. Van de eens zo machtige kolenindustrie zijn alleen nog wat kleine particuliere mijnen in werking.
In 1997 stemden de Welshmen met een krappe meerderheid van 50,3% voor een eigen Welsh Assembly in de hoofdstad Cardiff.
In tegenstelling tot het Schotse parlement kon de Assemblee aanvankelijk geen primaire wetgeving aannemen, die door het parlement in Westminster moet worden behandeld. Een nieuwe Government of Wales Act van 2006 delegeerde bevoegdheden van het parlement naar de Assembly, waardoor deze vanaf mei 2007 "maatregelen" - specifiek Welshe wetten - kon aannemen.
De wet voorzag ook in een referendum om de Vergadering meer bevoegdheden te geven. Het referendum werd gehouden in maart 2011, waarbij een grote meerderheid de Vergadering wetgevende bevoegdheden verleende zoals die in Schotland.
Zie verder ook de geschiedenis van Engeland op Landenweb.
WALES LINKS
Advertenties
• Vliegen naar Wales? VliegenNaar.nl
• ANWB vakantie boeken Wales
• Hotels Trivago
• Djoser Wandel - wandelreis Wales
• Wales Hotels
• Autoverhuur Sunny Cars Wales
• Reisgidsen en kaarten Wales
Nuttige links
Reisinformatie Wales (N)Reizendoejezo – Wales (N)
Bronnen
Beeftink, A. / Zuid-Engeland en Wales
Van Reemst
Berkien, G. / Wales
Kosmos-Z&K
Berkien, G. / Wales
Kosmos-Z&K
Danse, W. / Midden-Engeland en Wales
ANWB
Fröhlich, D. / Wales
Deltas
Hendriksen, B. / Wales
Van Reemst
Hestler, A. / Wales
Marshall Cavendish
King, J. / Wales
Lonely Planet
Westphal, U. / Wales
Van Reemst
CIA - World Factbook
BBC - Country Profiles
laatst bijgewerkt november 2024Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems