TURKIJE
Geschiedenis

To read about TURKEY in English - click here

Waar is het nu warm? Waarschijntdezonwel.nl

Steden TURKIJE

Akyarlar	Alanya	Ankara
Antalya	Beldibi	Belek
Bodrum	Colakli	Fethiye
Gumbet	Içmeler	Istanbul
Kemer	Konakli	Kumkoy
Kusadasi	Lara	Marmaris
	Side

Geschiedenis

Vroegste tijd

advertentie

Sphinx poort Alaca Höyük, Turkije_{Foto: Bernard Gagnon CC 3.0 Unported no changes made}

De oudste sporen van bewoning zijn in Turkije gevonden aan de Middellandse Zeekust ; in grotten bij Antalya werden 100.000 jaar oude werktuigen gevonden. Rond 2000 v. Chr. trok vanuit Centraal Azië een stam het huidige Turkije binnen; de Hettieten. Zij slaagden erin een groot deel van Klein Azië in handen te krijgen. In de 9e eeuw v. Chr. namen de Oerartiërs de macht van de Hettieten over en bestuurden een gebied dat zich uitstrekte over het gebied van het huidige Armenië, Irak en Turkije.

advertentie

Grieken en Romeinen

advertentie

Facade van de bibliotheek van Celsius in Ephese_{Foto: Benh Lieu Song CC 3.0 Unported no changes made}

Rond 1100 v. Chr. kwam in het westen de kolonisatie vanuit het vasteland van Griekenland op gang. Uit de combinatie van de Griekse cultuur en invloeden van de oorspronkelijke bewoners ontstond de hoogstaande Ionische cultuur. In de 6e eeuw v.Chr. veroverden de Perzen het Oerartische rijk, alleen de Griekse kuststeden behielden hun onafhankelijkheid. Na Alexander de Grote die in de 4e eeuw v. Chr. de hele"beschaafde" wereld veroverde, veroverden de Romeinen in de 2e eeuw v. Chr. grote delen van Klein Azië. In de 2e eeuw na Chr. verplaatst keizer Constantijn zijn hoofdstad van Rome naar de Griekse kolonie Byzantium aan de Bosporus. De stad wordt bekend als Constantinopel, de stad van Constantijn. Hoewel het westelijke deel van het Romeinse rijk werd veroverd door Germaanse volken werd Constantinopel het centrum van het Byzantijnse rijk, dat nog bijna 1000 jaar zou bestaan.

Osmaanse Rijk

advertentie

Sultan Suleiman II_{Foto: Publiek domein}

Rond 1300 stichtte Osman I een dynastie die, na gewonnen oorlogen met o.a. Mongolen en Hongaren, zou uitgroeien tot het machtige Osmaanse rijk. In 1571 verloren de Turken de Slag bij Lepanto tegen de Spanjaarden en de Venetianen. Dit was het begin van de ondergang van het Osmaanse rijk. Langzaam brokkelde het Osmaanse rijk af tot na de Krimoorlog de Vrede van Parijs getekend werd. De Turken konden hun onafhankelijkheid nog wel behouden maar hadden verder weinig macht meer over. In de 1e WO kozen de Turken de kant van de Duitsers, maar na aanvankelijke successen werd het Osmaanse rijk definitief onder de voet gelopen.

Mustafa Kemal Ataturk

advertentie

Mustafa Kemal Ataturk_{Foto: Publiek domein}

De geallieerden verdeelden na de oorlog het Turkse grondgebied. De belangrijkste aantasting van de Turkse eer was het feit dat de Grieken de hele Egeïsche kust en een groot deel van het achterland kregen toebedeeld. De man die verantwoordelijk was voor de aanvankelijke successen in de 1e WO speelde ook een hoofdrol bij het Turkse verzet tegen de Grieken; Mustafa Kemal Atatürk.

In 1922 dreven de Turken de Grieken letterlijk de zee in en kwam er een bloedig einde aan de onafhankelijkheidsoorlog. Na onderhandelingen werden in 1923 de grenzen van de huidige republiek Turkije grotendeels vastgelegd. De jaren tussen 1923 en 1938 stonden geheel in het teken van Atatürk. Hij bouwde een staat op naar westers voorbeeld. In 1928 werd de islam als staatsgodsdienst afgeschaft ; de"layiklik" werd ingevoerd, de absolute scheiding tussen moskee en staat. De dood van Atatürk op 10 november 1938 was een grote schok voor Turkije.

Tweede helft 20e eeuw

advertentie

Demirel Turkije_{Foto: Publiek domein}

In de 2e WO wist Turkije tot enkele weken voor het einde van de oorlog neutraal te blijven. Sinds de jaren '50 werd Turkije voortdurend heen en weer geslingerd tussen democratie en dictatuur en hebben er diverse staatsgrepen plaatsgevonden die gepaard gingen met veel politiek geweld. In 1980 pleegde generaal Evren een staatsgreep. De rust werd hersteld en het terrorisme op bloedige wijze aangepakt. De democratie werd buiten werking gesteld.

Na het aannemen van een nieuwe grondwet werden er in 1983 weer verkiezingen gehouden, waarbij de Moederlandpartij van Özal de meerderheid behaalde. Deze partij besteedde veel aandacht aan het stimuleren van buitenlandse investeringen. Hiervan profiteerde ook het toerisme sinds het midden van de jaren '80. Na de dood van Özal in 1993 werd Demirel tot president gekozen en opgevolgd door Tansu Çiller, de eerste vrouwelijke minister-president.

Na de verkiezingen in 1995 werd Erbakan de eerste islamitische premier sinds de stichting van de Turkse republiek. Onder druk van het leger werd Erbakan in 1997 tot aftreden gedwongen. Naar aanleiding van deze kwestie is de discussie weer opgelaaid over de overheersende rol van het leger in de Turkse politiek. Hoewel Turkije zich sinds de jaren '80 heeft ontwikkeld tot een moderne staat naar westers model, bestaan er nog steeds een aantal problemen.

Een ervan is de Koerdische kwestie. De Koerden mogen nauwelijks uiting geven aan hun eigen cultuur. In het oosten van het land os de PKK actief, die streeft naar een autonome Koerdische staat. Sinds 1984 probeert de PKK dit te bereiken met veel geweld. De Turkse overheid beantwoordt het optreden van de Koerden op even gewelddadige wijze. In 1999 werd de Koerdische leider Öcalan gevangen gezet en ter dood veroordeeld.

Ook de mensenrechtensituatie is nog weinig bemoedigend. Nog steeds vinden er martelpraktijken plaats op politiebureaus en in gevangenissen. Deze situatie staat ook het zeer gewenste lidmaatschap van de EU in de weg.

Periode Erdogan

advertentie

Erdogan Turkije_{Foto: Mikhail Palinchak CC 4.0 International no changes made}

De islamitische Partij voor Recht en Ontwikkeling (AKP), onder leiding van oud-burgemeester Recep Tayyip Erdogan, behaalde bij de parlementsverkiezingen in november 2002 een historische monsterzege. De AKP kreeg 363 van de 550 zetels in het parlement. Dat was net geen tweederde meerderheid, maar de partij kon zonder een coalitiepartner een regering vormen. De centrumlinkse Republikeinse Volkspartij CHP haalde 19,4% van de stemmen, goed voor 178 zetels. Voor alle andere partijen bleek de kiesdrempel van 10% te hoog, zodat de drie partijen die deel uitmaakten van de zittende coalitie van premier Bulent Ecevit - de Democratisch Linkse Partij (DSP), de Moederlandpartij (ANAP), en de Nationalistische Actiepartij (MHP), niet terugkeerden in het parlement. Dat gold ook voor de grootste oppositiepartij, de Partij van het Juiste Pad (DYP) van Tansu Ciller.

In dezelfde maand werd de naam van de nieuwe premier bekend: Abdullah Gül. Gül is de plaatsvervanger van Recep Tayyip Erdogan, die zelf geen bestuursfunctie kon vervullen, omdat hij in 1998 veroordeeld was wegens het aanzetten tot religieuze haat. In december 2002 sprak de Turkse president Sezer zijn veto uit over een wet die het Erdogan mogelijk moest maken toch zitting te nemen in het parlement. De wet was kort daarvoor door het parlement aangenomen, maar Sezer vond het onjuist om voor slechts één persoon de grondwet te wijzigen. Toch werd de grondwet uiteindelijk gewijzigd en kon hij zich kandidaat stellen bij een tussentijdse verkiezing in het district Siirt. Erdogan won daar met grote overmacht een parlementszetel.

Op vrijdag 14 maart 2003 werd Tayyip Erdogan benoemd als de nieuwe Turkse premier en presenteerde dezelfde dag nog zijn nieuwe kabinet. Het nieuwe kabinet telde 22 ministers, allen behorende tot de AK-Partij, die bij de verkiezingen eind 2002 de absolute meerderheid in het parlement verwierf. Oud-premier Abdullah Gül werd vice-premier en minister van buitenlandse zaken.

Bij het aantreden van de APK-regering heerste met name in militaire kringen grote scepsis omtrent het democratische en seculiere gehalte van de regering. Desondanks werd de regering het voordeel van de twijfel gegund. De steun voor de AKP nam in maart 2004 nog verder toe. Tijdens de lokale verkiezingen haalde de partij 42% van de stemmen (t.o.v. 34% in november 2002). De topprioriteiten van de AKP zijn democratisering, verdere hervorming van de economie en de toetreding tot de EU.

In de afgelopen jaren zijn in Turkije een groot aantal hervormingen doorgevoerd. O.a. om te kunnen voldoen aan één van de toetredingscriteria van de Unie, de zogenoemde politieke criteria. Deze behelzen o.a. democratie, rechtsorde, mensenrechten en het respect voor en bescherming van minderheden. In oktober 2001 en mei 2004 zijn wijzigingen in de grondwet doorgevoerd, daarnaast zijn in totaal 8 hervormingspakketten door het parlement aangenomen. Turkije heeft een nieuw wetboek van strafrecht aangenomen in oktober 2004. Op 3 oktober 2005 zijn de toetredingsonderhandelingen gestart.

In juli 2007 wint de AKP de verkiezingen en een maand daarna is Abdullah Gül tot president gekozen. In 2008 is er de"hoofddoekenaffaire" vanwege het toestaan van het dragen van hoofddoeken op de universiteit. Er heerst wantrouwen bij vooral de militairen over het seculiere karakter van de Turkse staat onder Gül. In 2009 provoceert Ahmet Turk een Koerdische leider door het parlement in het Koerdisch toe te spreken. De Turkse TV staak de uitzending.

In juli 2009 zijn er toenaderingen tussen Armenië en Turkije. In mei 2010 staan Israël en Turkije op gespannen voet met elkaar als gevolg van de Israëlische aanval op een schip dat hulpgoederen naar Gaza wil berengen. Hierbij komen 9 Turken om.

De Turkse regering won in september 2010 een referendum over grondwetswijzigingen. Een meerderheid van 58 procent stemde voor het verminderen van de macht van rechters en militairen; 42 procent stemde tegen. De Turkse grondwet stamt nog uit de tijd van de militaire dictatuur en premier Recep Tayyip Erdogan vond dat het tijd was om de burger centraal te stellen. Bovendien verwachtte hij dat Turkije daardoor ook sneller in aanmerking zou komen voor toetreding tot de Europese Unie. De oppositie waarschuwde dat de aanpassingen de weg zou vrijmaken om van Turkije een islamitische staat te maken. Opiniepeilingen voorspelden een nek-aan-nekrace, maar de regering won ruimer dan verwacht.

In juni 2011 wint de AKP de verkiezingen en gaat Erdogan op voor zijn derde termijn. De spanningen met Syrië nemen in 2012 toe, er komen veel vluchtelingen naar Turkije. In mei en juni van 2013 zijn er protesten rond het Taximplein die gewelddadig worden neergeslagen. Eind december 2013 krijgt Turkije te maken met een corruptieschandaal waarbij ook zonen van ministers beschuldigd worden. In januari 2014 zegt Erdogan dat het een complot betreft tegen zijn regering.

In augustus 2014 wint Erdogan de eerste direct gekozen presidentsverkiezing. In 2015 en 2016 is het erg onrustig in Turkije als gevolg van de Syrische vluchtelingencrisis en de voortdurende onenigheid met de Koerden. Het staakt-het-vuren met de PKK houdt geen stand. Er zijn bomaanslagen waar zowel IS als de Koerden bij betrokken zouden zijn. Met de belangrijke handelspartner Rusland ontstaat een groot conflict na het neerschieten van een Russisch vliegtuig, al of niet in het Turkse luchtruim.

Eind 2015 sluiten de EU en Turkije een akkoord om de vluchtelingenstroom naar Europa in te dammen. In mei 2016 treedt premier Davutoglu af na ruzie met president Erdogan. In juni 2016 is er een grote aanslag op het vliegveld van Istanbul, Turkije gaat er vanuit dat IS hier achter zit. Van 15 op 16 juli is er een poging tot staatsgreep door een groep militairen, president Erdogan blijft de macht in handen houden. In augustus 2016 bezoekt Erdogan Poetin in St Petersburg om het conflict over het neerschieten va het vliegtuig oip te lossen en de economische banden te herstellen. In maart 2017 ontstaat diplomatieke spanning tussen Nederland en Turkije naar aanleding van het weigeren van een Turkse minister die in Nederland campagne wilde voeren voor een referendum dat president Erdogan meer macht wil geven. Dat referendum wint Erdogan met een krappe meerderheid in april 2017, Turkije gaat over naar een presidentieel systeem met veel macht voor Erdogan. In januari 2018 begint Turkije een offensief tegen Syrische Koerden. Erdogan wordt herkozen als president. In juni 2019 is er een politieke tegenslag voor Erdogan, de stad Istanbul kiest voor een burgemeester van de CHP. In de zomer van 2020 zijn er spanningen tussen Griekenland en Turkije over proefboringen naar gas die Turkije in de Egeïsche zee wil doen.

Voor Turkije was 2021 een jaar dat in het teken stond van een keldering van de munt, een stijgende inflatie en destructieve klimaatveranderingen. Het grootste probleem voor Turkije blijft de economie, die naar verwachting nog verder zal verslechteren. Dat zou Erdogan er zelfs toe kunnen dwingen vervroegde verkiezingen uit te schrijven, die momenteel gepland zijn voor 2023.

TURKIJE LINKS

Advertenties
• Turkije verre reizen van ANWB
• Naar Turkije met Sunweb
• Goedkope vliegtickets Turkije? Vliegennaar.nl
• Autohuur Turkije
• Hotels Trivago
• Turkije Tui Reizen
• Djoser Wandel - wandelreis Turkije
• Turkije Hotels
• Rondreis Turkije
• Autoverhuur Sunny Cars Turkije
• Transport Turkije - TTS Quality Logistics B.V
• Boeken, ook tweedehands, over TURKIJE bij Bol.com

Nuttige links

Dieren in Oost Europa (N)
Reisinformatie Turkije (N)
Reizendoejezo – Turkije (N)
Rondreis door Turkije (N)
Rondreis Turkije (N)
Vakantiebestemming.info Turkije Cappadocie (N)

Bronnen

Brosnahan, T. / Turkey

Lonely Planet

Graven, R. van den / Reishandboek Turkije

Elmar

Te gast in Turkije

Informatie Verre Reizen

Turkije

Het Spectrum

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt september 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems