SCHOTLAND
Samenleving
Samenleving
To read about SCOTLAND in English - click here
| Hotels Schotland |
Steden SCHOTLAND
| Edinburgh | Glasgow |
Populaire bestemmingen VERENIGD KONINKRIJK
| Engeland | Noord-ierland | Schotland |
| Wales |
Samenleving
Staatsinrichting
Schotland behoort tot het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland, een constitutionele monarchie met, sinds 1952, koningin Elizabeth II aan het hoofd.
Schotland vormde sinds 1707 (‘Act of the Union’) een parlementaire unie met Engeland, maar hield wel haar eigen rechtsstelsel. In het Britse kabinet is één minister, de Secretary of State for Scotland, belast met de Schotse aangelegenheden. Hij geeft leiding aan het regeringscentrum in Edinburgh (St.-Andrew's House). Dit Scottish Office heeft, onder dezelfde naam, ook een kantoor in Londen. De Secretary of State is rechtstreeks verantwoording verschuldigd aan het parlement voor het doen en laten van de departementen die samen de Scottish Office vormen.
| advertentie |
|
|
Vergaderzaal Schots ParlementFoto: Colin CC 4.0 Internationaal no changes made
De regering-Blair decentraliseerde de regionale zaken waardoor Schotland voor het eerst sinds drie eeuwen weer een eigen parlement kreeg. Daarvoor werd er eerst nog een referendum in 1997 gehouden, waarbij 74,3% vóór de vorming van eigen Schots parlement stemde. Vervolgens werd er in mei 1999 voor de eerste keer in 300 jaar een parlement gekozen, dat in januari 2000 voor het eerst bij elkaar kwam.
De eerste First Minister of Scotland werd de socialist Donald Dewar uit Glasgow. Opvallend was dat er in het 129 leden tellende parlement 48 vrouwen gekozen werden. Alleen de parlementen van Denemarken en Zweden hebben een hoger percentage vrouwen in hun gelederen.
Belangrijke bevoegdheden van het nieuwe parlement zijn het invoeren van wetten en bepaalde bevoegdheden in belastingen. Verder neemt men beslissingen over zaken als gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting en landbouw. Met betrekking tot het plaatselijke bestuur is het Scottish Development Department algemeen verantwoordelijk.
Schotland heeft geen president en is gewoon deel van het Verenigd Koninkrijk, dus de koningin is officieel nog steeds het hoofd van de staat. Voor de huidige politieke situatie zie hoofdstuk geschiedenis.
Administratieve indeling
Schotland is sinds 1975 administratief verdeeld in negen 'regions', onderverdeeld in 53 districten, en drie zelfstandige administratieve eenheden (zgn. Island Authorities) t.b.v. het bestuur van de Orkney Islands, Shetland Islands en Western Isles. In 1996 vond opnieuw een herindeling plaats, waarbij 32 administratieve eenheden de negen 'regions' en 53 districten vervingen.
Council areas
| area | hoofdstad | aantal inwoners | oppervlakte |
| Aberdeen City | Aberdeen | 212.000 | 186 km2 |
| Aberdeenshire | Aberdeen | 226.000 | 6.313 km2 |
| Angus | Forfar | 108.000 | 2.182 km2 |
| Argyll and Bute | Lochgilphead | 91.000 | 6.909 km2 |
| City of Edinburgh | Edinburgh | 450.000 | 264 km2 |
| Clackmannanshire | Alloa | 48.000 | 159 km2 |
| Dumfries and Galloway | Dumfries | 148.000 | 6.426 km2 |
| Dundee City | Dundee | 146.000 | 60 km2 |
| East Ayrshire | Kilmarnock | 120.000 | 1.262 km2 |
| East Dumbartonshire | Kirkintilloch | 108.000 | 175 km2 |
| East Lothian | Haddington | 90.000 | 679 km2 |
| East Renfrewshire | Giffnock | 90.000 | 174 km2 |
| Eilean Siar | Western Steòrnabhagh | 27.000 | 3.071 km2 |
| (Isles) | |||
| Falkirk | Falkirk | 145.000 | 297 km2 |
| Fife | Glenrothes | 350.000 | 1.325 km2 |
| Glasgow City | Glasgow | 603.000 | 175 km2 |
| Highland | Inverness | 210.000 | 25.659 km2 |
| Inverclyde | Greenock | 84.000 | 160 km2 |
| Midlothian | Dalkeith | 81.000 | 354 km2 |
| Moray | Elgin | 87.000 | 2.238 km2 |
| North Ayrshire | Irvine | 135.000 | 885 km2 |
| North Lanarkshire | Motherwell | 320.000 | 470 km2 |
| Orkney Islands | Kirkwall | 20.000 | 990 km2 |
| Perth and Kinross | Perth | 135.000 | 5.286 km2 |
| Renfrewshire | Paisley | 173.000 | 261 km2 |
| Scottish Borders | Newtown St. Boswells | 107.000 | 4.732 km2 |
| Shetland Islands | Lerwick | 22.000 | 1.466 km2 |
| South Ayrshire | Ayr | 112.000 | 1.222 km2 |
| South Lanarkshire | Hamilton | 302.000 | 1.772 km2 |
| Stirling | Stirling | 86.000 | 2.187 km2 |
| West Dumbartonshire | Dumbarton | 93.000 | 159 km2 |
| West Lothian | Livingston | 160.000 | 427 km2 |
Onderwijs
advertentie
Schotland Street School Museum (Glasgow)Foto: Jean-Pierre Dalbera (CC BY 2.0) no changes made
Kleuteronderwijs
Peuter- en kleuteronderwijs (van 2 tot 5 jaar) wordt, meestal gratis, verstrekt door instellingen van de centrale overheid, lokale overheden en privé-instellingen. De overheid breidt de onderwijsmogelijkheden voor de jongste kinderen uit. Op gesubsidieerde scholen en peuterklassen zullen plaatsen worden aangeboden voor alle vierjarigen waarvan de ouders dat wensen.
Basisonderwijs
De leerplicht in Schotland is opgesplitst in basisonderwijs (van 5 tot 12 jaar) en secundair onderwijs (van 12 tot 16 jaar). De basisschool begint normaal gesproken op vijfjarige leeftijd en duurt dan zeven jaar. Deze periode omvat drie stadia: P1 tot P3, (early education stage), P4 en P5 (middle stage) en P6 en P7 (upper primary stage).
Het onderwijs gedurende de leerplichtige leeftijd is gratis en de onderwijsautoriteiten verstrekken de nodige onderwijsvoorzieningen.
Alle leerlingen leren een vreemde taal tijdens de laatste twee jaar van het basisonderwijs. In sommige scholen wordt het Gaelic als tweede taal onderwezen of als onderwijstaal gebruikt.
Aan het einde van het basisonderwijs wordt geen getuigschrift afgegeven.
Lager secundair onderwijs
Het lager secundair onderwijs wordt verstrekt aan comprehensive schools, die een verplichte polyvalente opleiding bieden van vier jaar. Het lager secundair onderwijs bestaat uit twee stadia: na twee jaar algemene opleiding (S1 en S2), volgen twee jaar (S3 en S4) gespecialiseerd en beroepsonderwijs voor alle leerlingen.
Alle leerlingen leren naast het Engels nog minstens een andere taal, bij voorkeur een levende Europese taal, tijdens de vier jaren verplicht secundair onderwijs.
Aan het einde van het basisonderwijs wordt geen getuigschrift afgegeven. Aan het einde van het verplichte onderwijs leggen de leerlingen een extern examen af, opgesteld door de Scottish Examination Board. Zij ontvangen een getuigschrift waarin voor elk vak het cijfer wordt vermeld (van 1 tot 7). De leerlingen kunnen ook het Scottish Vocational Education Council (SCOTVEC) National Certificate behalen en deelnemen aan korte Scottish Examination Board-cursussen.
Hoger secundair onderwijs
Het hoger secundair onderwijs wordt aangeboden in de laatste twee jaren (S5 en S6) van de secundaire school. In die laatste twee jaren kunnen de leerlingen in S5 en S6 vele cursussen volgen en Scottish Certificate of Education (SCE) Higher Grades en, in S6, Certificate of Sixth Year Studies (CSYS) combineren met korte cursussen van het SCE en/of modules van het SCOTVEC National Certificate.
Het komt veel voor dat leerlingen wel vijf SCE Higher Grade-examens in een jaar afleggen en aldus een breed, evenwichtig programma behouden. Universiteiten verlangen vaak dat studenten Higher Grades hebben behaald. In Schotland zijn de secundaire scholen gratis, evenals de Further Education Colleges voor leerlingen die op 1 september van het inschrijvingsjaar 18 jaar oud zijn.
Hoger onderwijs
| advertentie |
|
|
Old College of Edinburgh UniversityFoto: Kim Traynor CC 3.0 Unported no changes made
Sinds 1992 behoren bijna alle instellingen voor het hoger onderwijs tot dezelfde categorie. Elke universiteit is autonoom en beslist zelf over ‘degrees’(graden) en andere titels die zij afgeeft en stelt ook zelf de normen hiervoor vast. De meeste universiteiten breed een breed spectrum aan universitaire en post-universitaire opleidingen. Universitaire beroepsopleidingen worden over het algemeen aangeboden door polytechnische universiteiten.
Om tot het hoger onderwijs te worden toegelaten moeten studenten geslaagd zijn voor een aantal vakken van het Standard- Grade- of de Higher-Grade-examen, dat door de Scottish Examination Board met het oog op de afgifte van een Scottish Certificate of Education wordt georganiseerd.
De Ordinary Degree sluit drie jaar voltijdse studie af; met de Honours Degree wordt een meer gespecialiseerde en meestal zwaardere studie van vier jaar afgerond. De first degree in arts, humanities and languages (Master of Arts - MA) van de Schotse universiteiten is gelijkgesteld met de Bachelor's degree van Engeland. Steeds meer instellingen leveren een Bachelor-titel af, met name aan ingenieurs en leraren.
Postuniversitaire studies worden afgerond met postuniversitaire diploma's na een jaar, of met een Master's degree na twee jaar. Research degrees (MPhil, PhD) kunnen aan nagenoeg elke hogeronderwijsinstelling worden behaald.
Er zijn in Schotland 12 universiteiten: Aberdeen (gesticht 1495), Dundee (1960), Edinburgh (1582), Glasgow (1451), Heriot-Watt (Edinburgh, 1966), St.-Andrews (1411), Stirling (1964), Strathclyde (Glasgow, 1963) en vier polytechnische scholen die in 1992 de status van universiteit kregen.
Typisch Schots
MUNROS
| advertentie |
|
|
Sir Hugh Munro SchotlandFoto: Alistair Munro in het publieke domein
Een ‘Munro’ is een berg in Schotland van meer dan 3000 voet ofwel 914 meter hoog. De naam Munro verwijst naar Sir Hugh Munro, de eerste voorzitter van de Scottish Mountaineering Club (SMC), die in 1891 een lijst met 277 munro’s vaststelde.
Het exacte aantal Munros ligt na al die jaren nog steeds niet vast en verandert bij elke nieuwe telling. Het grote probleem is: wanneer is het een zelfstandige top en wanneer maakt hij deel uit van een andere Munro.
Men is het er tegenwoordig overigens wel over eens dat er minstens 284 Munros zijn.
In de jaren twintig van de vorige eeuw publiceerde J. Rooke Corbett een lijst met bergtoppen tussen 760 en 915 meter. Deze 221 ‘Corbetts’ zijn duidelijker gedefinieerd dan de Munros, ze mogen namelijk maar één top hebben.
Bergtoppen van 610-760 meter worden ‘Grahams’ genoemd en staan op een derde lijst. Alle toppen hoger dan 610 meter zijn nu gecategoriseerd en gepubliceerd.
MONSTER VAN LOCH NESS
| advertentie |
|
|
Loch Ness SchotlandFoto: Sam Fentress CC 2.0 Generic no changes made
Wanneer het beroemdste monster ter wereld voor het eerst ‘gesignaleerd’ is, blijft onzeker. Een internationaal fenomeen werd ‘Nessie’ pas in de jaren dertig van de vorige eeuw.
In mei 1933 stond er in de Inverness Courier een verslag over een stel dat had gezien dat er in het Loch Ness, het diepste zoetwatermeer van Groot-Brittannië, een vreemd beest rondzwom.
Al snel bleken meer mensen het monster ‘gezien’ te hebben en was de mythe geboren, die tot nu toe voortduurt. Er zijn boeken over verschenen en het toerisme in Inverness is tot grote bloei gekomen. Vooralsnog zijn er geen harde bewijzen gevonden en lijkt het alleen voor de plaatselijke middenstand van belang om de mythe in stand te houden.
Het 37 kilometer lange en ongeveer 1,5 kilometer brede Loch Ness is bijna overal 213 meter diep, behalve één gedeelte, waar de verzilte bodem zich op 305 meter bevindt. Het Loch wordt gevoed door acht rivieren en ongeveer 40 beekjes.
WHISKY
| advertentie |
|
|
Whiskey Vaten SchotlandFoto: Chistian CC 2.0 Generic no changes made
De vroegst bekende verwijzing naar whisky (Keltisch: uisge beatha) dateert van 1494. Whisky is een van de belangrijkste exportproducten van Schotland en behoort zelfs tot de top vijf van Britse exportproducten. Over geheel Schotland verspreid liggen talloze distilleerderijen. Alleen in het dorp Moray zijn al meer dan veertig distilleerderijen gevestigd. Elk jaar worden er honderden miljoenen flessen geëxporteerd, voornamelijk naar de Verenigde Staten, Frankrijk, Japan en Spanje.
Whisky wordt gemaakt van gerst, water en gist. Er zijn twee soorten: malt whisky en graanwhisky. Malt whisky wordt gemaakt van gemoute gerst, graanwhisky van gemoute gerst en een andere graansoort, meestal maïs. Een ‘single malt’ is een echte malt whisky, terwijl een ‘blend’ een mengsel is van malt whisky en graanwhisky (40-60%).
TARTAN
| advertentie |
|
|
MacLachlan Tartan SchotlandFoto: Celtus CC 2.5 Generic no changes made
Het Keltische woord tartan betekent omslag of omhulsel. De voorlopers van de tartan werden al tweeduizend jaar geleden gebruikt dor de Kelten. Het aantal gebruikte kleuren steeg met de plaats in de hiërarchie: zeven kleuren voor de koning, zes voor de druïden (de priesters), en zes voor de edelen Tegenwoordig worden met het woord tartan in de eerste plaats de kleuren en het motief, de Schotse ruit, van de kiltstof bedoeld. De ruiten vormden het herkenningsteken van de oude clans.
In 1746, na de Slag bij Culloden, verboden het Engelse parlement het dragen van tartans, en daarmee gingen veel familiekleuren verloren. Alleen de modellen die in oude portretten waren vastgelegd, gelden nog als authentiek. Alle andere clans moesten nieuwe tartans laten maken, en op dit moment zijn er ca. 1300 verschillende dessins van de tartans.
De tartans worden onderverdeeld in verschillende groepen zoals ‘chief tartans’ voor de clanhoofden en hun naaste familie, ‘military tartans’ voor de Schotse regimenten, de ‘district tartans’ voor Schotten die niet tot een bepaalde clan behoren en de ‘royal tartans’, exclusief voorbehouden aan de koninklijke familie. Sinds de zestiende eeuw had elke regio in de Schotse Hooglanden zijn eigen ruitpatroon.
CLAN
| advertentie |
|
|
Kaart Schotse ClansFoto: Publiek domein
Het Gaelic woord ‘clann’ betekent zoiets als ‘kinderen’ of ‘familie’, maar tot de clan behoorden allen die het gezag van het clanhoofd erkenden. De clans van de hooglanden vormden zeker tot 1746, na de nederlaag in de Slag bij Culloden, complete patriarchale stamverbanden met een clanhoofd of ‘chief’ en een zeer grote groep leden. Na de Slag bij Culloden vervielen alle clangebieden aan de Engelse Kroon en was het dragen van tartans bijna 100 jaar lang verboden.
De clans heersten over grote gebieden en bloedige onderlinge twisten kwamen vaak voor. Toch bleven de grenzen van de afzonderlijke clans over het algemeen eeuwenlang gehandhaafd, en daarbij hoorde ook een eigen rechtspraak en een eigen traditionele tartan (zie hierboven).
Hoewel ze alleen nog maar in naam bestaan, zijn de clans nog steeds een bron van trots voor de Schotten, en veel mensen wonen nog in hun traditionele clangebied.
KILT
| advertentie |
|
Sean Connery draagt een KiltFoto: Publiek domein
Eind 16e eeuw begonnen de hooglanders de ‘breacan feile’ of gevouwen plaid te gebruiken. Deze geruite deken, alleen door mannen te dragen, wordt rond het middel geplooid en vastgehouden door een riem. De afmetingen zijn behoorlijk, 4,5 bij 1,5 meter. Het onderste gedeelte is de kilt, het bovenste deel wordt met een doekspeld of broche vastgebonden aan de linkerschouder.
De breacan feile was de alledaagse kleding voor de doorsnee hooglander. De hogere klassen droegen liever een nauwsluitende broek, de ‘triubhas’.
Uit het grote en wat onhandige kiltkleed ontstond rond 1800 de kleinere ‘feile beag’ of ‘phillibeg’. Deze kilt wordt samen gedragen met een leren tas (‘sporran’), een baret (‘balmoral’), een klein mes in de kous (‘skean dhu’) en kunstig geregen kiltschoenen.
DOEDELZAK
Doedelzakspeler SchotlandFoto: Gryphius CC 2.0 Generic no changes made
De doedelzak of ‘bagpipe’ of ‘highland pipes’, het nationale instrument, werd waarschijnlijk oorspronkelijk gebruikt in de Hooglanden om over grote afstanden berichten te kunnen overbrengen. Later werd het rietinstrument ingezet voor marsmuziek als de regimenten van de Hooglanders ten strijde trokken.
De zak van een doedelzak is een opblaasbare balg gemaakt van schapenvel, die, onder de arm geklemd, door druk een luchtstroom in vier pijpen brengt. De klank ontstaat door de trilling van een plaatje in de pijp. De doedelzakspeler blaast door een riet de zak op en speelt op de melodiepijp, de ‘chanter’, een op een fluit lijkende kegelvormige pijp van hardhout. Deze pijp kan negen tonen voortbrengen, terwijl de drie andere pijpen (‘drones’) voor de begeleiding zorgen. De twee tenorpijpen klinken een octaaf lager dan de ‘a’ van de ‘chanter’, de baspijp een octaaf lager dan de tenorpijpen.
Volgens de Royal Scottish Pipe Band Association (RSPBA) bestaan er nu alleen al in het Verenigd Koninkrijk meer dan vierhonderd doedelzakbands en nog honderden meer in alle delen van de wereld.
De doedelzakmuziek is typisch Schots en kan worden ingedeeld in twee grote groepen: de ‘ceol mor’, grote muziek speciaal geschreven voor doedelzak, en de ‘ceol beag’, lichte muziek die geïnspireerd is op marsen en volksdansen (branles’ en ‘reels’).
SCHOTLAND LINKS
Advertenties
• Schotland Tui Reizen
• Goedkope vliegtickets Schotland | Vliegennaar.nl
• ANWB vakantie boeken Schotland
• Hotels Trivago
• Schotland Hotels
• Rondreis Schotland
• Treinreis Scholtand
• Djoser Wandel - wandelreis Schotland
• Autoverhuur Sunny Cars Schotland
• Camperreizen Schotland
• Reisgidsen en kaarten Schotland
Nuttige links
Autorondreizen SchotlandCampersite Schotland (N)
Lies en Teijes Reiswebsite (N)
Reisinformatie Schotland (N)
Reizendoejezo – Schotland (N)
Rondreis door Schotland (N)
Bronnen
Berkien, G. / Schotland
Kosmos-Z&K
Berkien, G. / Schotland
ANWB
Larrimore, D. / Schotland
Kosmos-Z&K
Levy, P. / Scotland
Marshall Cavendish
Patitz, A. / Schotland
Van Reemst
Schaff, B. / Schotland
Kok Lyra
Schotland
Cambium
Schotland
Lannoo
Schotland
Michelin Reisuitgaven
Schotland
Van Reemst
Smallman, T. / Scotland
Lonely Planet
Stoks, F.T. / Schotland
Gottmer
Summers, G. / Schotland
Van Reemst
Tschirner, S. / Schotland
ANWB
Wamel, D. van / Schotland en Noord-Engeland
Babylon-De Geus
CIA - World Factbook
BBC - Country Profiles
laatst bijgewerkt november 2024Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems