OOSTENRIJK
Geschiedenis

To read about AUSTRIA in English - click here

Sneeuwzeker op vakantie? Waarligtdesneeuwwel.nl

Steden OOSTENRIJK

Wenen

Geschiedenis

Pre-historie en vroegste geschiedenis

advertentie

Venus van Willendorf_{Photo: MatthiasKabel CC 3.0 Unported no changes made}

De eerste door mensen nagelaten sporen dateren van ongeveer 20.000 jaar geleden. Enkele rotstekeningen en beeldjes, b.v. de Venus van Willendorf, getuigen van hun aanwezigheid. Ze woonden in holen en lemen hutten en leefden van de jacht en wat veeteelt. Vanaf 1000 voor Chr. vestigden zich in het huidige Oostenrijk Illyriërs en Kelten, de Illyrisch-Keltische periode. Belangrijk in die periode was het ontstaan van de Hallstatt-cultuur die voor het eerst ijzer bewerkte. In de eerste eeuw vóór Chr. werd het gebied onderworpen door de Romeinen, die daarmee hun noordgrens verlegden tot bij de Donau. Ze verdeelden het gebied in drie provincies, legden wegen aan en stichtten grensposten en handelsnederzettingen. Een van die gensposten heette Vindobona, de huidige hoofdstad Wenen. Na de vijfde eeuw ging het West-Romeinse Rijk ten onder en Hunnen, Oostgoten, Longobarden en andere Germaanse stammen drongen het land binnen. Ook de kerstening kwam goed op gang en het bisdom Salzburg werd in 798 tot aartsbisdom verheven.

Franken en Babenbergers

advertentie

Karel de Grote, Oostenrijk_{Photo: Beckstet CC 3.0 Unported no changes made}

Onder Karel de Grote werd Oostenrijk een deel van het Frankische Rijk en in 791 werd de Ostmark (de streek rond Wenen) gesticht. In de negende eeuw vielen de Hongaren Oostenrijk binnen, maar werden in 955 weer verslagen door Otto I. In 996 verscheen voor het eerst de naam Ostarrichi in een keizerlijke oorkonde. Deze naam sloeg op het gebied rond St. Pölten. Het gebied werd rond die tijd overheerst door het geslacht Babenberg. De Babenbergers breidden hun gebied steeds verder uit, tot aan Wenen toe. In 1246 sneuvelde de laatste Babenberger.

De Habsburgers komen in beeld

advertentie

Grafsteen Rudolf I van Habsburg, Oostenrijk_{Photo:Linsengericht CC 3.0 Unported no changes made}

Tot 1272 werd er gestreden om de opvolging van de Babenbergers. In 1273 werd Rudolf I van Habsburg door de rijksvorsten tot Duits koning benoemd. Rudolf versloeg in 1278 Ottokar II van Bohemen en met zijn bezit vormde dit het begin van de Habsburgse"Hausmacht" wat inhield het vergroten van de eigen bezittingen los van het Duitse koningschap. In 1373 viel Tirol aan Habsburg toe. Door delingen, broedertwisten, opstandige boeren en de pest verzwakte de Habsburgse dynastie van binnenuit. Sinds 1438, het jaar waarin Albrecht V tot koning van het Heilige Roomse Rijk werd gekozen, begon de tot 1806 ononderbroken Habsburgse opvolging. De opvolger van Albrecht, Friedrich III, werd de eerste Oostenrijkse keizer van het Duitse Rijk. Frederiks zoon Maximiliaan trouwde met Maria van Bourgondië en legde daarmee de basis voor de bloeiperiode van het Habsburgse Huis. Maximiliaans zoon Filips de Schone trouwde in 1496 met Johanna van Aragon en hun kleinzoon Karel de V regeerde in 1519 over de Nederlanden, Spanje, het Duitse Rijk en de Oostenrijkse erflanden.

advertentie

Sarcofaag van Ferdinand I van Oostenrijk_{Photo: Jebulon in het publieke domein}

Ferdinand I volgde in 1556 Karel V op als Duits keizer. In Spanje kwam Karels zoon Filips II aan de macht en het Habsburgse Rijk werd gesplitst in een Spaans en een Oostenrijks deel. In de 16e eeuw staan verder de oorlogen tegen de Turken, en de Reformatie centraal. De Turken belegerden in 1529 Wenen, maar de stad hield stand. De Reformatie bracht sinds 1520 ook grote onrust teweeg. Lutheranen en wederdopers kregen in alle sociale standen aanhang. Het katholieke geloof overwon echter en wie niet tot het"ware" geloof wilde terugkeren werd gedwongen het land te verlaten. Onder Leopold I (1657-1705) rukten de Turken in 1683 weer op naar Wenen. Ook dit keer hielden de Oostenrijkers ondanks een grote overmacht weer stand.

Onder Maria Theresia (1740-1780) en Jozef II (1780-1790) stabiliseerde het machtige keizerrijk van de Habsburgers zich. Het was geen échte nationale staat maar een bonte verzameling van volken. Jozef II regeerde als een absoluut vorst die ook de katholieke kerk probeerde te hervormen naar zijn eigen ideeën. Ook de niet-katholieken kregen vrijheid van godsdienst en alle burgerlijke rechten. De invloed van de kerk op het openbare leven nam hierdoor af zowel onder de intellectuelen als onder de arbeiders. In de napoleontische tijd verloor Oostenrijk verschillende gebieden aan Frankrijk. Napoleon erkende toen niet langer het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie. Dat was de reden dat keizer Frans II (1792-1835) zich Frans I noemde, keizer van zijn eigen erflanden.

Oostenrijks keizerrijk

advertentie

Franz Joseph I van oostenrijk_{Photo: Dguendel CC 4.0 International no changes made}

In 1809 leed Napoleon verschillende nederlagen, maar bleek toch te machtig. Hij nam Wenen in en dwong Oostenrijk om zijn bondgenoot te worden. Dit duurde tot 1813 toen Napoleon een grote nederlaag leed bij Leipzig. Op het Congres van Wenen in 1815 werd Europa opnieuw verdeeld door Oostenrijk (onder leiding van Metternich), Engeland, Frankrijk, Rusland en Pruisen.

Oostenrijk kreeg de macht over Midden-Europa en een groot deel van Italië.

In 1848, tijd van liberale en nationale revoluties in geheel Europa, werd de zwakke Ferdinand I (1835-1848) afgezet ten gunste van keizer Franz Jozef I, die maar liefst tot 1916 het rijk zou besturen. De overheid onder Franz Jozef I was corrupt en ongecontroleerd. Alle delen van het rijk werden zeer centralistisch bestuurd. Ook de kerkhervorming van de Duitse keizer Jozef II werd weer afgeschaft. In 1859 wisten Italiaanse nationalisten zich aan Oostenrijk te ontworstelen en in 1866 na een nederlaag in de oorlog tegen Pruisen (onder leiding van Bismarck) was ook de rol van Oostenrijk in de Duitse politiek uitgespeeld. Door de nederlaag tegen Pruisen ging Oostenrijk zich weer meer richten op de oosterburen. In 1867 kwam de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie tot stand. Hongarije bleef soeverein maar wel verenigd met Oostenrijk. Franz Joseph I werd dan ook keizer van Oostenrijk en koning van Hongarije. In 1907 vonden eerste algemene verkiezingen (alleen voor mannen) plaats.

advertentie

Auto waarin Franz Ferdinand is neergeschoten, waarna wereldoorlog I uitbrak_{Photo: Alexf CC 3.0 Unported no changes made}

Naar aanleiding van de moord in 1914 in Sarajewo op de beoogde opvolger van Franz Joseph I, Franz Ferdinand, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Tijdens de oorlog, in 1916, stierf Franz Joseph I. Zijn opvolger, Karel I, zou als laatste op de Habsburgse troon plaats nemen. Hij wilde al in 1917 de oorlog beëindigen, maar dat lukte hem niet.

Republiek

advertentie

Schuschnigg. Oostenrijk_{Photo: Unkown CC 4.0 International no changes made}

Na de verloren oorlog werd Oostenrijk ontbonden. Tsjechoslowakije, Hongarije en Joegoslavië werden zelfstandig. Roemenië en Italië pikten ook nog wat resten in.

Op 12 nov. werd de eerste Oostenrijkse Republiek uitgeroepen maar Oostenrijk was op dat moment een klein, arm land met maar zeven miljoen inwoners in plaats van vijftig miljoen. De bevolking wilde aansluiting bij Duitsland, maar de geallieerden verhinderden dit in het Verdrag van Versailles. Hitler, in Oostenrijk geboren en aan de macht in Duitsland sinds 1933, wilde Oostenrijk graag inlijven (Anschluss). Met behulp van Mussolini (Italië) voorkwam men overrompeling door de Duitsers. De socialisten verzetten zich hevig daartegen en werden gevangengenomen of vermoord. Oostenrijkse nazi's deden in 1934 een greep naar de macht die echter mislukte. Bondskanselier Dolfuss werd echter gedood en opgevolgd door Kurt Schuschnigg (1897-1977). Deze verloor in 1936 de steun van Italië omdat Mussolini en Hitler meer op één lijn kwamen te zitten.Begin maart 1938 werd Schuschnigg door Hitler onder zware druk gezet om de nazi Seyss-Inquart in de regering op te nemen. Overtuigd van naderend onheil zocht Schuschnigg tevergeefs steun bij Frankrijk en Engeland.

Tweede wereldoorlog en nasleep

advertentie

Kurt Waldheim, Oostenrijk_{Photo: Basch, Fritz CC 3.0 Netherlands no changes made}

Op 12 maart 1938 rukten Hitlers' troepen Oostenrijk binnen en Seyss-Inquart werd rijksstadhouder van Oostenrijk, dat voortaan Ostmark heette. Zo raakte Oostenrijk betrokken in de Tweede Wereldoorlog.

Duizenden Oostenrijkers verdwenen in kampen en gevangenissen. De helft van de joodse bevolking vluchtte, de andere helft kwam om in de Tweede Wereldoorlog. De economische opleving in het begin van de Tweede Wereldoorlog was van korte duur. Honderdduizenden mannen moesten in dienst en velen sneuvelden. Na de oorlog werd Oostenrijk bezet door de Russen, Fransen, Engelsen en Amerikanen.

Wenen werd in vijf sectoren verdeeld (één voor elk van de bezetters, één gemeenschappelijke). Door de zware herstelbetalingen en gratis leveranties aan Rusland verlamde de economie volledig. Op 15 mei 1955 werd Oostenrijk weer een zelfstandig en vrij land. Door o.a. de Marshallhulp, uitbreiding van elektriciteitswerken en industrieën, groei van de handel en toerisme kwam Oostenrijk er weer langzaam bovenop. Bondskanselier Kreisky (1970-1982) zette Oostenrijk ook weer op de internationale politieke kaart. In 1986 werd de door zijn oorlogsverleden omstreden Kurt Waldheim bondspresident. Ondanks grote druk vanuit met name de Verenigde Staten en joodse organisaties om af te treden, bleef Waldheim aan tot 1992.

Oostenrijk in de EU

Schuessel, oostenrijk_{Photo:Kremlin.ru CC 3.0 Unported no changes made}

Na een referendum is Oostenrijk op 1 januari 1995 lid geworden van de Europese Unie.

OP 16 april 1996 schafte de Oostenrijkse staat een wet uit 1919 af, die het leden van de Habsburgse koninklijke familie verbood het land binnen te komen, zolang zij hun aanspraken op de troon niet hadden afgezworen. Op 8 april 1999 werd Jörg Haider, de zeer omstreden leider van de al even omstreden extreem-rechtse Vrijheidspartij (FPÖ), opnieuw gekozen tot gouverneur van Karinthië. Op 1 februari 2000 sloten de ÖVP en de FPÖ een regeerakkoord. Na de beëdiging op 4 februari komen buitenlandse sancties op gang. Zo beperken de landen van de Europese Unie de bilaterale contacten met Oostenrijk tot een minimum. Op 28 februari stapt Haider op als partijleider van de FPÖ. Hij blijft echter het kanselierschap ambiëren.

De parlementsverkiezingen in november 2002 leverden een monsteroverwinning op voor de conservatieve christen-democraten van de Volkspartij (OVP). De partij van kanselier Wolfgang Schuessel behaalde 42,27% van de stemmen en daarmee de grootste verkiezingsoverwinning in Oostenrijk sinds 1945. De Vrijheidspartij FPO, de omstreden rechtse coalitiepartner van de OVP in de vorige regering, kreeg maar 10,16% van de stemmen. Dat is iets meer dan een derde van het percentage bij de verkiezingen van 1999. De sociaal-democratische SPO behaalde 36,9% van de stemmen en de Groenen 8,96%.

21e eeuw

Heinz Fischer, Oostenrijk_{Photo: GuentherZ CC 3.0 Unported no changes made}

De socialist Heinz Fischer van de SPÖ werd in april 2004 de nieuwe president van Oostenrijk. Fischer versloeg zijn conservatieve uitdager en minister van Buitenlandse Zaken Benita Ferrero-Waldner.

Fischer was het eerste socialistische staatshoofd in achttien jaar.

Het beleid van de vorige coalitie wordt in grote lijnen voortgezet; de regering Schüssel II voert een pakket van hervormingen uit dat het functioneren van de arbeids- en kapitaalmarkt zou moeten verbeteren. De regering zet zich in voor besparingen in het overheidsapparaat (doel 10.000 ambtenaren minder in 2006). De pensioenhervormingen werden gestart in 2004 en zullen stapsgewijs tot 2028 zorgen voor een ingrijpende wijziging van het pensioensysteem (zie ook 3.5). De eerste fase van de hervormingen in het belastingstelsel werd op 1 januari 2004 ingevoerd, de tweede fase op 1 januari 2005. Met een verlaging van de vennootschapsbelasting van 34 naar 25% per 2005 tracht de regering Schüssel de positie van Oostenrijk als vestigingsplaats voor bedrijven te verbeteren. Per 2005 zijn de hervormingen van het gezondheidszorgsysteem ingevoerd. Als gevolg van deze hervormingen worden o.a. de deelstaten gedwongen efficiënter gebruik te maken van hun ziekenhuizen. Daarnaast zet de regering de hervormingen van de krijgsmacht door (grosso modo: halvering, streefjaar 2010). Bondskanselier is Alfred Gusenbauer sinds 2007 in een grote coalitie van sociaal democraten en conservatieven. De conservatieven stappen in juli 2008 uit de coalitie, waardoor vervroegde verkiezingen noodzakelijk zijn. In september komen de sociaal democraten als grootste partij uit de verkiezingen, maar wel met een flink verlies.

Extreem rechts haalt bijna 30% van de stemmen.

Sebastian Kurz, oostenrijk_{Photo: Harald Bischoff CC 3.0 Unported no changes made}

In oktober 2008 komt Haider om het leven bij een auto-ongeluk. In december 2008 vormen de sociaal democraten en de conservatieven een nieuwe coalitie. Begin 2009 wordt Werner Faymann de leider van de sociaal democraten de nieuwe kanselier. In april 2010 wordt Fischer herkozen als president. Tijdens de parlementsverkiezingen van september 2013 blijft de regeringscoalitie aan de macht. In 2014 schrapt Rusland de aanleg van de South Stream olieroute die gedeeltelijk door Oostenrijk zou voeren als gevolg van de Europese sancties vanwege de inlijving van de Krim. In 2015 en 2016 is er veel strijd in Oostenrijk over de migratiecrisis. In februari 2016 beperkt Oostenrijk de instroom, nadat in 2015 90.000 asielzoekers geregistreerd werden. In mei 2016 treedt onverwachts president Faymman af. Hij wordt opgevolgd door de onafhankelijke groene kandidaat Alexander van der Bellen, die nipt de extreem rechtse kandidaat Norbert Hofer verslaat. Bij de verkiezingen van eind 2017 wint de OVP onder leiding van Sebastian Kurz. Hij wordt in december 2017 kanselier met steun van uiterst rechts.

Deze coalitie is in 2019 ingestort vanwege schandalen rond de Vrijheidspartij. In januari 2020 vormt de leider van de Volkspartij Sebastian Kurz na de verkiezingen in september een coalitieregering met de Groene Partij. Minister van Binnenlandse Zaken Nehammer nam in december 2021 de functie van kanselier en leider van de conservatieve Volkspartij over, na maanden van beroering na het aftreden van kanselier Sebastian Kurz. Het vertrek van Kurz was een voorwaarde voor de groene partij om in de regeringscoalitie te blijven, in afwachting van een corruptieonderzoek. In oktober 2022 werd Van der Bellen herkozen tot president, met 57% van de stemmen in de eerste ronde. Walter Rosenkranz, de kandidaat van de Vrijheidspartij, werd tweede met 18% van de stemmen

OOSTENRIJK LINKS

Advertenties
• Hotels Trivago
• Oostenrijk Tui Reizen
• Autohuur Oostenrijk
• ANWB vakantie boeken Oostenrijk
• Mambo jongerenreiezen naar Oostenrijk
• Oostenrijk met de Trein
• Wenen Hotels
• Autoverhuur Sunny Cars Oostenrijk
• Transport Oostenrijk - TTS Quality Logistics B.V
• Reisgidsen en kaarten Oostenrijk

Nuttige links

Campersite Oostenrijk (N)
Lies & Teije's Reiswebsite (N+E)
Oostenrijk Start België (N)
Oostenrijk2LinkBelgië (N)
Reisinformatie Oostenrijk (N)
Reizendoejezo – Oostenrijk (N)
Salzburg-Nu online gids over Salzburg (N)
Startpagina Oostenrijk (N)
Vakantie Oostenrijk Jouwpagina (N+E)

Bronnen

Bendien, M. / Midden-Oostenrijk

ANWB media

Europese Unie

Europees Platform voor het Nederlandse Onderwijs

O'Bryan, L. / Oostenrijk

Gottmer

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems