NAURU
Geschiedenis

To read about NAURU in English - click here

Hotels Nauru

Geschiedenis

Vroegste geschiedenis

Er is maar zeer weinig bekend over de vroegste geschiedenis van Nauru. Men neemt aan dat de eerste bewoners van Polynesische en Micronesische afkomst waren. Het Nauru lijkt echter totaal niet op de inheemse talen van de andere eilanden.

De traditionele Nauruaanse gemeenschap bestond uit twaalf stammen. Twee stammen stierven in de tweede helft van de 20e eeuw uit. De Eamwit-stam was de belangrijkste, waartoe ook de laatste koningin van Nauru behoorde. Nauru’s stammen waren matriarchaal en de kinderen behoorden daardoor tot de stam van de moeder. Elke stam had zijn eigen liederen, legenden en kunstnijverheid.

advertentie

Nauru toegewezen aan Duitsland

In 1798 werd Nauru ontdekt door kapitein John Fearn en hij noemde het “Pleasant island”. Vanaf 1830 passerden de walvisjagers die het eiland gebruikten om voorrafen in te slaan. Sommige Europeanen bleven hangen en trouwden met de autochtone vrouwen van Nauru. Binnen een halve eeuw begon de traditionele gemeenschap, onder invloed van de Europeanen, uit elkaar te vallen. Dit drama eindigde in 1878 in een heuse burgeroorlog tussen de twaalf stammen. De oorlog kostte ca. 40% van de Nauruaanse bevolking het leven, o.a. doordat er Europese wapens werden gebruikt.

Onder auspiciën van de Brits-Duitse Conventie van Berlijn werd Nauru toegewezen aan de Duitsers. De Duitsers arriveerden in 1888 en noemde het eiland meteen weer Nauru i.p.v. Pleasant Island. In 1899 werd Nauru tot de Eerste Wereldoorlog ondergebracht in het Marshalleilanden-protectoraat. Vanaf 1887 tot 1917 arriveerden er missionarissen vanuit Kiribati en ook daardoor gingen vele tradities gingen verloren.

Nauru fosfaateiland

Al gedurende de 19e eeuw waren de Europeanen in de West-Pacific op zoek naar het waardevolle fosfaat. Kleine voorraden werden gevonden op eilanden als Peleliu en Angaur. Van Nauru dacht men dat er geen fosfaat te vinden zou zijn. Ook de grote Jaluit Gesellschaft kon niets vinden. Groot was dan ook de verrassing toen Albert Ellis van de Pacific Islands Company in 1900 hoogwaardig fosfaat vond op Nauru en Banaba (Kiribati). In één klap veranderde Nauru van een sluimerende natie in een gevechtsterrein van zakenlieden.

De Pacific Island Company, die al snel van naam veranderde in Pacific Phosphate Company, verwierf in 1901 het recht om de fosfaatvoorraden te gaan exploiteren. De Duitsers pikten ook nog een graantje mee via allerlei overeenkomsten met de Britten. Vanaf 1906 werd er fosfaat gewonnen. Het allereerste schip dat richting Australië voer liep in 1917 op de kust van New South Wales en zonk als een baksteen. Eind 1907 waren al 11.500 ton fosfaat naar Australie geëxporteerd. Toen de Eerste Wereldoorlog in 1914 uitbrak werden de Britten door de Duitsers gedeporteerd naar Ocean Island, waar de Britten trouwens vrolijk doorgingen met het winnen van fosfaat.

In november 1914 kwam de HMAS Melbourne naar Nauru en werden alle 23 Duitsers op hun beurt gedeporteerd naar Australië en het eiland bezet door Australië. De Duitse aandelen in de fosfaatindustrie werden in Londen geveild voor £600.000. De Britse bannelingen keerden weer terug op Nauru en gingen meteen weer verder met het winnen van fosfaat. Aan het einde van Eerste Wereldoorlog werd Nauru door de Volkenbond als mandaatgebied toegewezen aan Australië, Groot-Brittannië en Nieuw-Zeeland.

Tweede Wereldoorlog

Een Australische gevolmachtigde werd aangesteld om het eiland te besturen, terwijl Nieuw-Zeeland en Groot-Brittannië een stem hielden in de “Board of Administrators”. De drie landen stichtten ook de British Phosphate Commission (BPC); Australië en Groot-Brittannië hadden ieder recht op 42% van het aanwezige fosfaat en Nieuw-Zeeland 16%. In 1930 werd aan de westkust de eerste cantileverbrug gebouwd waardoor de export van fosfaat met een derde toenam.

Op 6 december 1940 lieten de Duitsers vier schepen zinken voor de kust van Nauru. Drie weken later werden de fosfaatmijnen zwaar getroffen door granaataanvallen. In 1942 werd Nauru door de Japanners aangevallen en op 24 augustus gaf men zich over en namen de Japanners Nauru in. In 1943 werden 1200 Naureanen gedeporteerd naar het eiland Truk (= nu de staat Chuuk van de Federatie Micronesië). Maar 737 Naureanen keerden in 1946 terug naar hun eiland; de rest was voornamelijk de hongerdood gestorven. De Japanners namen de fosfaatmijnen over maar bombardementen van de Amerikanen weerhielden de Japanners ervan om het fosfaat te winnen. Op 21 augustus 1945 gaven de Japanners zich over.

Nauru onafhankelijk

Na de oorlog kwam Nauru onder beheer van de Verenigde Naties met Australië als besturende macht, in naam van Australië, Groot-Brittannië en Nieuw-Zeeland. De fosfaatmijnen werden gerepareerd en in 1949 werden ze weer in bedrijf genomen. De export van fosfaat nam in de jaren 1950-1964 weer toe. Australië haalde bijvoorbeeld 60% van zijn fosfaat van Nauru. Er kwamen nog meer gastarbeiders van de Gilbert- en Ellice-eilanden en in 1960 werd er een tweede cantileverbrug gebouwd. Nauru kende in de 20e eeuw enkele lokale regeringsstructuren die louter symbolische waarde hadden, maar toch een onbewust verlangen naar onafhankelijkheid inhielden. Zo werd er in 1927 een Raad van Chiefs gevormd die in 1951 vervangen werd door de Nauru Local Government Council. Omdat het einde van de fosfaatwinning in zicht kwam, maakten Australië, Groot-Brittannië en Nieuw-Zeeland een plan om de Nauruaanse bevolking te laten emigreren naar Curtis Island, ten noorden van Queensland, Australië. De Nauruanen volhardden echter in hun wens om onafhankelijkheid te worden. In 1965 werden er wetgevende en uitvoerende raden gevormd, en in 1967 kwamen Nauru, Australië, Groot- Brittannië en Nieuw-Zeeland overeen dat Nauru inderdaad onafhankelijk mocht worden. De Nauru Phosphate Commission kocht de rechten op de fosfaatindustrie van het BPC voor $21 miljoen en op 31 januari 1968 werd Nauru officieel onafhankelijk. Sindsdien maakt het land deel uit van het Britse Gemenebest.

President werd Hammer DeRoburt, die sindsdien de politiek van het eiland heeft gedomineerd. Ondanks alle welvaart door de fosfaatindustrie is het milieu van Nauru totaal verwoest. De meeste bomen zijn gekapt en een groot gedeelte van het eiland bestaat uit doodse grijs-witte koraaltoppen. In 1989 spande Nauru een rechtszaak aan tegen Australië voor het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. In 1993 was de uitspraak: een schadevergoeding van A$ 104 miljoen en tevens werd Australië verplicht om Nauru te helpen bij de wederopbouw van het eiland. Ironisch was dat Nauru ondertussen gewoon doorging met het winnen van het fosfaat.

Men verwacht dat binnen 10 à 20 jaar al het fosfaat van Nauru verdwenen is. In 1989 werd hij gedwongen af te treden. Hij werd bij de parlements- en presidentsverkiezingen van november 1995 verslagen door Lagumot Harris, maar een jaar later opnieuw tot president gekozen. Op 13 februari 1997 koos het parlement Kinza Klodimar tot staatshoofd en regeringsleider. In april 1999 nam het parlement een motie van wantrouwen aan tegen president Dowiyogo naar aanleiding van een acute financiële crisis in verband met de slinkende export- opbrengsten. Voormalig voorzitter Rene Harris van de nationale fosfaatonderneming werd als zijn opvolger gekozen. In november besloot een groep internationale banken het betalingsverkeer met Nauru en Palau te staken in verband met de verdenking van het witwassen van gelden van Russische en Latijns-Amerikaanse criminele organisaties.

21e eeuw

Nadat in december 2002 een opstand was uitgebroken onder de vluchtelingen, viel begin 2003 de regering en werd president René Harris afgezet. De in mei 2003 bij nieuwe verkiezingen gekozen Ludwig Scotty verloor in augustus eveneens het vertrouwen van het parlement, waarna Harris opnieuw president werd. Op 22 juni 2004 werd de regering van president Harris alweer door een motie van wantrouwen ten val gebracht, en werd Ludwig Scotty door het parlement weer tot president gekozen.

Scotty maakte met hulp van Australische adviseurs een begin met een economisch hervormingsprogramma, maar raakte in oktober 2004 de meerderheid in het parlement kwijt door de schorsing van een van zijn ministers, Kieren Keke, omdat deze naast de Nauruaanse, ook de Australische nationaliteit bleek te hebben. Scotty riep daarop de noodtoestand uit, ontbond het parlement en schreef nieuwe verkiezingen uit voor 23 oktober 2004, waarbij hij een ruime meerderheid kreeg. Op 26 oktober werd hij zonder tegenkandidaten door het nieuwe parlement als president herkozen.

In september 2001 nam het kleine Nauru enkele honderden vluchtelingen op die op het Noorse schip Tampa en het Australische schip Manoora verbleven. Australië weigerde de vluchtelingen op te nemen, waarna Nauru haar diensten aanbood. In ruil voor de opvang door Nauru levert Australië brandstof en generatoren aan het eiland en wordt er bovendien een uitstaande schuld kwijtgescholden.

In 2004 keerden de meeste door Australië in 2001 op Nauru gedropte vluchtelingen weer terug naar Afghanistan, Bangladesh en Irak; in principe vrijwillig, maar volgens sommige waarnemers deels onder dwang. Op 14 oktober 2005 kondigde Australië aan dat 25 van de 27 asielzoekers in het detentiecentrum op Nauru naar Australië mochten komen. Daarmee beëindigde Australië de controversiële asielzoekerovereenkomst. In februari 2008 stopt Australië helemaal met het sturen van asielzoekers.

In december verliest Scotty het vertrouwen en wordt vervangen door Marcus Stephens. Er zijn gelijk problemen over de budgettering en er ontstaat een impasse. In april 2008 treedt het kabinet Stephens weer aan. In maart 2010 verwerpen kiezers in een referendum grondwetswijzigingen die er op gricht waren de regering stabieler te maken.

Honderden asielzoekers richtten op 19 juli 2013 vernielingen aan in een detentiecentrum nadat de Australische premier Kevin Rudd had aangekondigd dat zijn land de deuren sluit voor bootvluchtelingen. Veel asielzoekers wisten tijdens de chaos die ontstond te ontsnappen.

Australië detineert honderden asielzoekers op Nauru dat in ruil daarvoor geld ontvangt. Volgens de Australische autoriteiten hadden de vernielingen niets te maken met de aankondiging geen bootvluchtelingen meer op te nemen. In augustus 2016 rapporteert de Guardian dat er sprake is van stelselmatige wreedheden ten aan zien van jonge asielzoekers op Nauru. Het aantal vluchtelingen is sinds 2014 gestaag gedaald en de resterende mensen werden in 2020 overgebracht naar een hotel in Brisbane, Australië, waardoor het asielcentrum op Naura feitelijk werd gesloten.

NAURU LINKS

Advertenties
• Hotels nauru

Nuttige links

Nauru Startnederland (N+E)
Reisinformatie Nauru (N)
Reizendoejezo - Nauru (N)

Bronnen

Galbraith, K. / Micronesia

Lonely Planet

Levy, N.M. / Micronesia handbook Moon

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems