MADAGASKAR
Planten en Dieren

To read about MADAGASCAR in English - click here

Hotels Trivago

Planten en Dieren

Planten

Zo'n 165 miljoen jaar geleden raakte Madagaskar los van Gondwanaland, het oercontinent. Daardoor voltrok de evolutie van plant en dier zich op een geheel eigen wijze. Dier- en plantensoorten bleven op Madagaskar intact, terwijl ze op andere continenten, vaak zeer negatief beïnvloed door de aanwezigheid van de mens, uitstierven. Toch heeft ook de natuur op Madagaskar sinds de komst van de eerste kolonisten veel te lijden gehad. Al snel werden grote delen van het regenwoud weggekapt. Verder is o.a. de reuzenschildpad en de olifantsvogel uitgestorven, samen met vijftien soorten lemuren.

Het gevarieerde landschap van dit grote eiland is verder een factor die de diversiteit in de flora en fauna bevorderd heeft. Zo komen zes complete plantenfamilies alléén op Madagaskar voor en verder 1000 soorten orchideeën, duizenden cactussoorten, ontelbare insecten, 300 kikkersoorten, 270 soorten reptielen, vijf vogelfamilies en meer dan 100 soorten zoogdieren waaronder veel primaten. Opmerkelijk is dat veel van deze soorten pas ná de breuk met het Afrikaanse vasteland op Madagaskar terecht kwamen

advertentie

Laagland regenwoud in het Masoala National Park in Madagaskar_{Photo: Frank Vassen CC 2.0 Generic no chabges made}

Zoals gezegd is de verscheidenheid aan plantensoorten enorm. Er komen meer dan tienduizend soorten op Madagaskar voor, waarvan 80% inheems is!

Hoewel door"tavy" (het kappen van bomen en daarna verbranden van de grond) grote delen van Madagaskar boomloos zijn, komen alle soorten bossen nog wel ergens op het eiland voor. Geïmporteerde soorten zoals de eucalyptus vormen een bedreiging voor de inheemse soorten.

De beroemdste boom van Madagaskar is de baobab, tevens de nationale boom. Het zijn dikke, ronde bomen met een platte kroon. Ze kunnen dertig meter hoog worden en de stammen kunnen zestigduizend liter water vasthouden. Op Madagaskar komen zeven soorten voor, die wel tweeduizend jaar oud kunnen worden. De boom speelt een rol in talloze Afrikaanse mythen en legenden. De schors, de vruchten, de bladeren, het hout, bijna alles van deze boom wordt door de bevolking gebruikt.

advertentie

Baobab, Madagaskar_{Photo: Bernard Gagnon CC 3.0 Unported no changes made}

Varens kwamen al 350 miljoen geleden op de aarde voor toen Madagaskar nog aan Afrika vastzat. Met name de grote boomvarens domineerden het landschap toen. Kleinere soorten varens komen nu nog steeds in groten getale voor in de regenwouden aan de oostkust, maar leven nu in de schaduw van grotere bomen. Ongeveer 170 soorten palmbomen komen op Madagaskar voor, waarvan er 165 nergens anders voorkomen. Er zitten enkele zéér bijzondere soorten bij zoals de raffia-palm, de Madagaskar palm en de Ravenea musicalis. Deze palmsoort begint onder water te groeien! Palmen komen over het gehele eiland voor, zelfs in de buurt van woestijngebieden. Alleen al in de laatste tien jaar zijn er vijftig nieuwe soorten ontdekt.

advertentie

Madagaskar palm_{Photo: H. Zell CC 4.0 International no changes made}

Het tropisch regenwoud wordt gedomineerd door de zogenaamde"evergreen trees", dat zijn bomen die gedurende het hele jaar hun bladeren behouden. Ze kunnen 30 meter hoog worden en op één hectare regenwoud kunnen wel 250 verschillende soorten voorkomen. Andere"evergreen"-soorten zijn de tapiaboom, negen soorten mangrovebomen en cactusbomen.

De rest van het bomenbestand van Madagaskar verliest zijn bladeren in het droge seizoen. Voorbeelden hiervan zijn de banyan-vijgenboom en de gigantische tamarinde. Bijzonder is de"traveller's tree", genoemd naar het water dat in de grote bladeren blijft staan en zo reizigers in vroeger tijden van water voorzag. Deze reizigersboom is ook het symbool van de nationale vliegmaatschappij, Air Madagascar.

advertentie

Reizigersboom Madagaskar_{Photo: Louise Wolff --darina CC 3.0 Unported no changes made}

Er komen meer dan 1000 soorten orchideeën voor op het eiland, meer dan in heel Afrika samen. De meeste soorten leven op de bomen van de regenwouden in het oosten en hebben de meest uiteenlopende kleuren, patronen, afmetingen en vormen. Overal waar minder dan 400 mm water per jaar valt, overheersen de vetplanten. Ze slaan water op in hun bladeren, stam of wortels en overleven daardoor het droge klimaat. Aloë's zijn bekende vetplanten waarvan het lijkt of de bladeren rechtstreeks uit de grond komen. De nationale bloem van Madagaskar is de flamboyant.

advertentie

Flaboyant, nationale bloem van Madagaskar_{Photo: Scott.zona CC 2.0 Generic no changes made}

Didieraeceae, voorkomend in het droge zuidwesten, zijn zeer intrigerende planten voor botanici. Het is namelijk een complete familie planten die nergens anders op de wereld voorkomt en opvalt door zijn bizarre vormen.

Dieren

Er leven ongeveer 150.000 soorten ongewervelde dieren in Madagaskar. Bijzonder is de gouden bolwebspin die met haar web vaak voorkomt op telefoonlijnen! De draden die ze maken zijn zo sterk dat er vroeger textiel van gemaakt werd. Een andere spinnensoort gooit een web op haar prooi.

De 300 vlindersoorten zijn allemaal afkomstig van het vasteland van Afrika. De ongeveer 4000 mottensoorten waren al veel langer op Madagaskar. De meest indrukwekkende is de gele komeetmot die een vleugelwijdte van 25 cm kan bereiken.

Verder vinden we op Madagaskar o.a. bidsprinkhanen, duizendpoten, platwormen, bloedzuigers en grote aantallen torren.

Komeetstaartvlinder komt alleen op Madagaskar voor_{Photo: Lsadonkey CC 4.0 International no changes made}

Interessante vissen zijn de cichliden in al hun kleuren en variëteiten. Opmerkelijk is hun gedrag als hun jongen bedreigd worden. De jongen vluchten dan in de mond van de volwassen vis! In de ondergrondse rivieren in West- Madagaskar leven de blinde grotvissen. De oostkust is bekend vanwege de vele haaien die daar leven. De koraalriffen aan de westkust worden bevolkt door talloze vissoorten zoals o.a clownvissen, zeeëngelen, vlindervissen, lipvissen, slijmvissen, grondels, moeralen, stekelvissen en egelvissen. Zoetwatervissen zijn slecht vertegenwoordigd.

Vreemd genoeg zijn kikkers de enige amfibieën op Madagaskar. Watersalamanders, gewone salamanders en padden komen niet voor. Op dit moment zijn er 170 soorten bekend, waarvan er maar twee ergens anders op de wereld voorkomen. Berekend is echter dat er elke twee maanden wel weer een nieuwe soort ontdekt wordt, en men vermoedt dat er uiteindelijk wel meer dan 300 soorten op Madagaskar voorkomen. De unieke historie van Madagaskar is vooral te zien bij de reptielen. Vele Madagassische soorten lijken meer op soorten uit Zuid-Amerika en Azië, dan op soorten uit Afrika.

Boophis albilabris (familie der Mantellidae), komt alleen voor op Madagaskar en Mayotte_{Photo: Axel Strauß CC 3.0 Unported no changes made}

Ongeveer de helft van alle bekende soorten kameleons komen op Madagaskar voor. Verder komen er 70 soorten gekko's voor. Ongeveer de helft van de soorten hebben perfecte schutkleuren. De andere helft daarentegen is al van een flinke afstand te zien. De iguanodon is een reuzenhagedis die alleen in Noord- en Zuid-Amerika gevonden wordt en op Madagaskar! Hetzelfde verhaal bij de drie soorten boa's. Op het Afrikaanse vasteland worden alleen nog fossielen gevonden terwijl in Zuid-Amerika nog verschillende verwanten leven. De boa's en alle andere slangensoorten zijn ongevaarlijk voor de mens.

De nijlkrokodil komt, hoewel bedreigd, nog vrij veel voor op Madagaskar. Verschillende soorten schildpadden worden met uitsterven bedreigd. Door middel van fokprogramma's probeert men het aantal weer op een aanvaardbaar peil te brengen.

Nijlkrokodil_{Photo: Luc Legay CC 2.0 Generic no changes made}

Het aantal soorten vogels is verassend klein. Er leven ongeveer 270 soorten op het eiland, waarvan er 110 alléén op Madagaskar voorkomen. Drie soorten mesites behoren tot de zeldzaamste vogels ter wereld. De bekendste inheemse vogels zijn de 15 soorten vanga's, allemaal gespecialiseerd in het vangen van insecten. Opmerkelijk zijn de afwijkende snavels tussen de soorten onderling. De meeste vogels komen dus elders op de wereld ook voor o.a. reigers, meerkoeten, futen, eenden, talingen, ibissen, paradijsvliegenvangers, hoppen en lijsters.

Roofvogels zijn o.a. Madagassische torenvalk, Madagassische buizerd, Madagassische koekoeksvalk en zes uilensoorten. De Madagassische visarend en Madagassische slangenarend zijn zeer zeldzaam. De uitgestorven olifantsvogels, reusachtige loopvogels, zijn zeker de meest opvallende vogels van het eiland geweest; het uitsterven van deze vogels is nog zo recent dat er nog regelmatig (fragmenten van) eierschalen worden aangetroffen.

Statue of the extinct Madagascan elephant bird_{Photo: LoJallen CC 4.0 International no changes made}

Van alle zoogdieren op Madagaskar zijn de lemuren het beroemdst. Van deze aapachtigen zijn ongeveer vijftig soorten bekend. De afgelopen jaren vond men nog vier nieuwe soorten. De"prosimian", de verre voorvader van de lemuren, kwam ooit in alle werelddelen voor. Het zijn ook de verste voorouders van de mens. Om te overleven ontwikkelden de prosimians zich in Afrika van apen tot uiteindelijk mensen. De prosimians die op Madagaskar terecht kwamen, hadden echter geen reden om te evolueren. Ze hadden namelijk geen natuurlijke vijanden meer, die waren op het vasteland van Afrika achtergebleven. Lemuren hebben vosachtige gezichten en handen die lijken op die van de mens. De bekendste lemuren zijn de bruine lemuur, de ringstaartlemuur, de zwarte lemuur en de indri's.

Ringstaartmaki, Madagaskar_{Photo: Alex Dunkel (Maky) CC 3.0 Unported no changes made}

De vreemdste lemurensoort is de aye-aye. Deze lemuur heeft een vossenstaart, vleermuisoren en vreemde handen met een skeletachtige middelvinger om insecten uit boombasten te krabben.

Aye Aye, Madagaskar_{Photo: Nomis-simon CC 2.0 Generic no changes made}

Uitgestorven vormen waren vermoedelijk even groot als de huidige mensapen. In februari 2001 hebben een Duitse en een Zwitserse wetenschapper een tot dusver onbekende soort ontdekt. De ontdekte soort is een zogenaamde wollemuur die de naam Avahi Unicolor heeft meegekregen.

Bijzonder zijn ook de tenrecs, waarvan de grootste soort tevens de grootste insecteneter ter wereld is. Het aantal jongen dat deze soort werpt kan wel 24 bedragen.

Er leven ongeveer 20 soorten knaagdieren op Madagaskar en het zijn bijna allemaal nachtdieren.

Tot de acht vleesetende soorten op Madagaskar behoren de civetkatten en de mangoesten. De grootste van allemaal is de fossa of fretkat, een katachtige met een enorm lange staart die hem helpt om lemuren tot in de kruinen van de bomen op te jagen.

Fossa, Madagaskar_{Photo: Ran Kirlian CC 4.0 International no changes made}

De ongeveer 25 soorten vleermuizen leven ook in Afrika of Azië. Drie soorten zijn overdag actief, de rest komt 's nachts te voorschijn.

In 2010 is in het regenwoud van Madagaskar een tot dusver onbekende kameleonsoort ontdekt. De Duitse ontdekkers hebben de soort vernoemd naar Tarzan, een filmheld die in de jungle woont. De ontdekking was een grote verrassing voor het team onderzoekers uit Duitsland en Madagaskar. Met name de platte snuit van de 'Tarzan-kameleon' is uniek onder kameleons.

In 2012 werd bekend gemaakt dat onderzoekers in Madagaskar de kleinste kameleonsoort ter wereld hadden ontdekt, met lijfjes van hooguit 1,6 cm lang, met staart 2,9 cm. In tegenstelling tot andere kameleons kan de nieuw ontdekte soort niet van kleur veranderen: ze zijn altijd bruin. De nieuwe soort, die met uitsterven wordt bedreigd, is 'Brookesia micra' gedoopt en komt alleen voor op het zeer kleine eiland Nosy Hara ten noordwesten van Madagaskar.

Brookesia micra, kleinste kameleon ter wereld komt voor op Madagaskar_{Photo: Frank Glaw, Jörn Köhler, Ted M. Townsend, Miguel Vences, CC2.5 Generic no changes made}

In februari 2016 werd bekend dat onderzoekers er in geslaagd waren om één van de zeldzaamste walvissoorten ter wereld vast te leggen. Voor de kust van Madagaskar wisten ze een zeldzame omurawalvis te filmen, een niet zo grote walvissoort (ca. 11 meter) die zich vaak in ondiepe kustwateren ophoudt. Pas in 2003 werden deze walvissen als een aparte soort beschouwd.

Omura whale, Madagascar_{Photo: Salvatore Cerchio et al. / Royal Society Open Science CC 4.0 International no changes mde}

MADAGASKAR LINKS

Advertenties
• Madagascar vliegtickets boeken? VliegenNaar
• Hotels Trivago
• Rondreis Madagaskar Djoser
• Hotels Madagaskar
• Bouw je eigen Madagaskar-rondreis
• Madagaskar Sawadee Reizen
• Reisgidsen en kaarten Madagaskar

Nuttige links

Dieren in Madagaskar (N
Madagaskar informatie - Reizendoejezo (N)
Reisinformatie Madagaskar (N)
Reisverhaal over Madagaskar, Lemuren, Kameleons en Baobabs (N)
Rondreis Madagaskar (N)
Startpagina Madagaskar (N)

Bronnen

Bradt, H. / Madagascar

Bradt

Greenway, P. / Madagascar & Comoros

Lonely Planet

Lanting, F. / Madagascar : een wereld verdwaald in de tijd

Fragment

Rozeboom, A. / Madagaskar: mensen, politiek, economie, cultuur, milieu

Koninklijk Instituut voor de Tropen/Novib

Stevens, R. / Madagascar

Chelsea House Publishers

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems