LANGUEDOC-ROUSSILLON
Godsdienst

To read about LANGUEDOC-ROUSSILLON in English - click here

ANWB vakantie boeken Languedoc-Roussillon

Populaire bestemmingen FRANKRIJK

Ardeche	Auvergne	Bourgondie
Bretagne	Cevennen	Corsica
Cote d'azur	Dordogne	Elzas
Jura	Languedoc-roussillon	Loiredal
Lot	Normandie	Picardie
	Provence

Godsdienst

De Franse bevolking is voor ca. 80% rooms-katholiek (ca. 48 miljoen), voor 4,5% overwegend soennitisch islamitisch (ca. 4 miljoen) en verder zijn er kleine minderheden van protestanten (ca. 950.000), joden (ca. 700.000; de grootste Joodse gemeenschap in Europa) en Armeens-christelijken. Sinds de herroeping van het Edict van Nantes in 1685 door Lodewijk XIV was het katholicisme staatsgodsdienst.

Sinds de scheiding van kerk en staat in 1905 heeft de staat geen enkele bemoeienis meer met de Kerk. De rooms-katholieke kerk heeft in Frankrijk achttien kerkprovincies en in totaal 95 bisdommen. Aan het hoofd van de kerkprovincies staat de aartsbisschop van Lyon.

advertentie

Philippe Barbarin, aartsbisschop van Lyon van 2002-2020_{Foto: MEDE,F CC 2.0 Generic no changes made}

Na de Bartholomeusnacht (1572) was de kracht van het protestantisme in Frankrijk gebroken. Pas door de wet van 1802 werden de protestantse kerken erkend. De voornaamste protestantse kerkgenootschappen zijn: de Église Réformée de France, de Église de la Confession d'Augsburg d'Alsace et de Lorraine, de Église évangélique luthérienne en de Église réformée d'Alsace et de Lorraine.

Sinds 1905 is er een federatie van protestantse kerken die bestaat uit gereformeerden, lutheranen, baptisten, methodisten en vrije kerken: de Fédération protestante de France.

Protestantse theologische faculteiten voor de opleiding van predikanten zijn gevestigd te Aix-en-Provence, Montpellier, Parijs en Straatsburg; de laatste twee zijn interconfessionele faculteiten. Ondanks het relatief kleine aantal is de invloed van de protestanten in Frankrijk vrij groot.

advertentie

Notre-Dame de Paris is een in vroeggotische stijl opgetrokken kathedraal_{Foto: Madhurantakam CC 3.0 Unported no changes made}

KATHAREN

Algemeen

Het departement Aude is het land van de katharen. De toeristische slogan voor dit gebied luidt dan ook: 'Aude, pays cathare'.

De Katharen of Albigenzen (naar de stad Albi) waren een religieuze groepering die actief was tijdens de late Middeleeuwen in Occitanië, het zuiden van Frankrijk. De Katharen beschouwden zich als de ware christelijke Kerk, waarin Jezus de centrale plaats innam. Op basis van hun dualistische opvattingen wezen ze het Oude Testament af. De Albigenzen werden als ketters aanzien en door de Rooms-katholieke Kerk en de Franse koningen bloedig vervolgd.

advertentie

Geschiedenis

Vanaf de tiende eeuw worden zowel de Westerse als de Oosterse Kerken geconfronteerd met de opkomst van nieuwe dualistische leerstellingen. Dit leidt tot zware vervolgingen door de officiële Kerk. In Occitanië echter kunnen de katharen uitgroeien tot een echte"tegenkerk". De multiculturele samenleving in Zuid-Frankrijk speelt hierin een grote rol.

Het katharisme vindt zijn oorsprong in dualistische geloofsopvattingen zoals de gnostiek, het paulicianisme en de leer van de bogomielen uit Bulgarije.

In 1145 wordt Bernard van Clairvaux naar Zuid-Frankrijk gestuurd om de katharen te overtuigen zich terug bij de Katholieke Kerk aan te sluiten. Zijn predikingen hebben geen succes. Het zelfde dient gezegd te worden van de prediking in 1206 door Dominicus Guzman, de latere stichter van de Dominicanerorde.

Paus Innocentius III komt tot het besluit dat tegen de Albigenzen krachtig moeten worden opgetreden. In 1209 slaagt hij erin een leger te verzamelen voor een kruistocht naar Occitanië. De Franse koning koning Filips-August geeft zijn baronnen toestemming om mee te strijden. Hij neemt zelf niet aan de kruistocht deel.

Het ontkennen van de autoriteit van de Katholieke Kerk door de Albigenzen, samen met de wereldlijke ambities van de paus en de conflicten tussen de Occitaanse adel en de koning maken een openlijke oorlog tegen de Katharen mogelijk.

Aanvankelijk staat het leger onder opperbevel van Arnaud-Amaury, abt van de abdij van Citaux. Later, en nadat andere edelen uit het kruisvaardersleger geweigerd hadden, neemt Simon de Montfort, een lage edelman uit Noord-Frankrijk, de militaire leiding op zich. Tijdens deze kruistocht wordt in juli 1209 de volledige bevolking van Béziers uitgemoord. In juli 1210 worden in Minerve 140 katharen levend verbrand.

Met Simon de Montfort wordt de kruistocht een echte veroveringsoorlog en wordt de inbreng van de Kerk naar het tweede plan verschoven. De godsdienstkwestie verdwijnt hiermee naar de achtergrond. In juni 1215 verovert Simon de Montfort Toulouse en kan hij zich meester van Zuid-Frankrijk noemen. In november 1215 bevestigt het vierde concilie van Lateranen de overwinning van de Montfort; hij krijgt de titel van graaf van Toulouse.

Hij sneuvelt echter in 1218. De verdreven edelen, de faidits, komen op aansporen van Raymond VII, de zoon van de verdreven graaf van Toulouse Raymond VI, in opstand en verdrijven de kruisvaarders in 1223. Op 15 januari 1224 verlaat zoon Amaury de Montfort met de laatste kruisvaarders Carcasonne.

In 1226 lukte het paus Honorius III de Franse koning Lodewijk VIII, bijgenaamd Lodewijk de Leeuw, te overtuigen zelf een kruistocht te leiden. Zijn vader had dit steeds geweigerd. Dankzij een ingenieuze propaganda ontvangen de faidits de koning welwillend. Lodewijk VIII overlijdt echter het zelfde jaar en het leger van de koning wordt uit Occitanië verdreven.

De nieuwe koning Lodewijk IX van Frankrijk, de Heilige Lodewijk, is nauwelijks twaalf jaar als hij zijn vader opvolgt. Zijn moeder Blanca van Kastilië treedt op als regentes. Zij heeft aanvankelijk weinig belangstelling voor een nieuwe kruistocht.

In 1243 start toch een derde kruistocht tegen de Albigenzen. Montségur, het bolwerk van de katharen, valt in 1244. 215 parfaits worden verbrand op de brandstapel. In 1244 zijn de hoogdagen van het katharisme over.

In 1232 heeft paus Gregorius IX bevel gegeven aan de Dominicanerorde om de taak van de inquisitie op zich te nemen. Deze inquisitie gaat een grote rol spelen in de vervolging van de Albigenzen. Wat resteerde van parfaits en croyants wordt opgeruimd. Dit gaat door tot het begin van de 14e eeuw. De inquisitie bleef actief tot 1321, toen de laatste bekende kathaar, Guillaume Bélibaste, op de brandstapel ter dood werd gebracht.

advertentie

Naamgeving

De meeste historici die in de loop der eeuwen over de katharen (uit de Languedoc) schreven gebruikten uitsluitend de termen"Albigeois","Albigenzen".

In de middeleeuwse kronieken, de inquisitieverslagen en de kathaarse teksten worden de katharen nergens"katharen" genoemd, wel"ketters" of positiever,"goede mannen","goede vrouwen". Zijzelf noemden zich christenen of"vrienden van God".

Halverwege de 12e eeuw komt het woord"kathaar" voor de eerste keer voor in een preek van de Duitse monnik Eckbert von Schonau. Maar hij heeft het over de ketters in het Rijnland die"katharen" worden genoemd. Een halve eeuw later wordt het woord ook gebruikt buiten Duitsland in geschriften van tegenstanders. Gebruik in verband met de Languedoc wordt niet teruggevonden. Alain de Lille, een katholieke theoloog, schreef in"De Fida Catholica" ("Over het katholieke geloof", Montpellier 1200) onder meer :"Men noemt ze katharen van catus (kat) omdat ze het achterste van een kat kussen..." Katten werden geassocieerd met satanisme. In het Rijnland en ook in onze streken werd een kat aanzien als de verpersoonlijking van Satan.

In 1848 schrijft Charles Schmidt, een Elzasser, de"Geschichte der Valdesier und Katharer"; in het Frans wordt de titel"Histoire et doctrine de la secte des Cathares ou Albigeois" (1848). Het woord"kathaar" in de betekenis, waarin we het thans over katharen hebben, werd voor het eerst gebruikt in de 19e eeuw.

Vanuit de esoterie heeft men de link gelegd tussen"kathaar" en het Griekse woord"catharos" wat"gereinigd" betekent. Een argument werd gevonden bij Augustinus die een Afrikaanse manicheïsche secte beschrijft die zich"catharoi" of"zuiveren" noemde; deze leefden echter in de 4e eeuw. Wanneer ten tijde van de Albigenzen"kathaar""catharos" zou betekend hebben zou het zeker door de katharen zelf zijn gebruikt geweest, wat echter niet het geval is.

Iets gelijkaardigs is terug te vinden betreffende het woord"parfait" of"volmaakte". De kathaarse geestelijken noemden zichzelf niet"volmaakten", maar gewoon"christenen" of"ware christenen". Het Franse woord"parfait" is afkomstig van de inquisitie. Iemand die het consolamentum had ontvangen werd door de inquisitie een"volmaakte ketter" genoemd, in het Latijn"hereticus perfectus", later ingekort tot"perfectus" of"parfait”.

advertentie

Beginselen van de leer

De Kathaarse leer is gnostisch van oorsprong. Zoals de andere gnostici zijn de katharen dualisten, ze gaan er van uit dat er"twee scheppingen" bestaan: de goede, geestelijke schepping en de slechte, stoffelijke schepping. Hun visie is dat de wereld zoals wij die kennen slechts een schijnwereld is. Alle stoffelijke zaken zijn vernederend voor het goddelijke dat in iedere mens aanwezig is.

De katharen kennen zowel een goede als een slechte God. De slechte god was Jahweh, de god van het Oude Testament, die de wereld geschapen had en de geesten had gevangen in stoffelijke lichamen, ze vulde met ellende en lijden. De goede god was de God van Jezus, die liefde predikte. Voor de katharen was het volstrekt ondenkbaar dat God zijn eigen zoon naar de aarde zou sturen om door zijn lijden en dood de mensen te verlossen. Het kruis is voor hen een verwerpelijk martelwerktuig waarmee gepoogd werd de missie van Christus te doen mislukken. Zijn missie was de Boodschap brengen.

De eucharistie is voor de katharen geen sacrament. Zij kennen wel de zegening van het brood bij het begin van de maaltijd (als herinnering aan de missie van Christus), maar ze verwerpen zonder meer het idee van de transsubstantiatie waarbij Christus zou aanwezig zijn in de hostie. Het is voor hen ondenkbaar dat God zich in zoiets laags en stoffelijks als een stuk brood zou manifesteren. De katharen geloofden in reincarnatie.

De katharen kenden 3 niveaus van betrokkenheid.

Een 'chrétien' had, na een noviciaat, het"consolamentum" ontvangen. Dit was het enige sacrament voor de katharen. Na het consolamentum moest hij leven volgens strenge voorschriften. Hij moest de leer verkondigen, huis en familie verlaten, geen seksuele betrekkingen hebben, geen vlees en geen zuivelproducten eten, geen persoonlijke bezittingen hebben, leven van handenarbeid, geen mensen of dieren schade berokkenen of doden, geen eden zweren. Het"consolamentum" kon pas ontvangen worden op latere leeftijd; de katharen meenden dat dit bewust moest gebeuren, in alle vrijwilligheid.

Een 'croyant' geloofde in de juistheid van de kathaarse leer, maar ondergingen geen wijding. De kathaarse Kerk legde de croyant geen enkel gebod of verbod op. Dat bracht de roomse Kerk ertoe de katharen laksheid te verwijten. De stervenden konden een vereenvoudigde vorm van het consolament ontvangen.

Een 'auditeur' was diegene die niet geloofde in de kathaarse leer, maar er wel welwillend tegenover stond. De meeste Occitaanse faidits (edelen) waren auditeurs.

Vrouwen werd het consolamentum enigszins anders toegediend, nl. zonder de vrouw aan te raken. Dit verschil was gebaseerd op het filosofische uitgangspunt dat"vrouwen eerst mannelijk moesten worden om het heil te kunnen bereiken". Dit verschil was gebaseerd op het filosofische uitgangspunt van de Katharen, op basis waarvan vrouwen eerst mannelijk moesten worden om het heil te kunnen bereiken. Deze principiële achterstelling van de vrouwelijke lichamelijkheid is kenmerkend voor gnostiserende stromingen. Wel waren voor de katharen de zielen evenwaardig, het verschil zat alleen in het stoffelijke lichaam.

Kleine kinderen die stierven hadden het consolamentum niet ontvangen. Toch konden ook zij volgens de katharen de hemel bereiken; door reïncarnatie kregen ze een tweede kans.

LANGUEDOC-ROUSSILLON LINKS

Advertenties
• ANWB vakantie boeken Languedoc-Roussillon
• Languedoc-Roussillon Hotels
• Langudedoc-Roussillon Tui Reizen
• Hotels Trivago
• Reisgidsen en kaarten Languedoc-Roussilon

Nuttige links

Languedoc-Roussillon Startnederland (N+E)

Bronnen

Bongartz, M. / Languedoc-Roussillon

ANWB

Brutinot, L. / Languedoc-Roussillon

ANWB

Deggau, H. / Wandelgids Cevennen en Languedoc

ANWB

Encarta Encyclopedie

Graaf, G. de / Languedoc-Roussillon

ANWB

Hiddema, B. / Languedoc-Roussillon : Camargue, Cevennen

ANWB

Languedoc-Roussillon

Lannoo

Languedoc Roussillon : Gorges du Tarn, Cevennen, Carcassonne, Perpignan

Lannoo

Pijnenburg, H. / Cevennen, Languedoc

Gottmer/Becht

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems