IRAK
Geschiedenis

To read about IRAQ in English - click here

Hotels Irak

Steden IRAK

Bagdad

Geschiedenis

Oude geschiedenis en brits mandaat

Irak staat vanouds bekend als het 'Tweestromenland' of Mesopotamië, vanwege de twee grote rivieren die er doorheen stromen: de Tigris en de Eufraat. De huidige vorm van de staat en het grondgebied is een recente schepping: dezeontstond uit het uiteenvallen van het Ottomaanse Rijk aan het einde van de Eerste Wereldoorlog. Op 25 april 1920 kwam Irak, bestaande uit de voormalige Ottomaanse provincies Bagdad, Basra en Mosul, onder Brits mandaat. Op 23 augustus 1921 werd Faisal, zoon van Hussein Bin Ali, de Sherif van Mekka, met steun van Groot-Brittannië koning van Irak. Aan dit bewind werd in 1958 door middel van een militaire coup een einde aan gemaakt. Hierna werd de Iraakse Republiek uitgeroepen door generaal Abd al-Karim Qasim.

advertentie

Baath partij komt aan de macht

In 1963 kwam de Baath partij voor het eerst aan de macht en werden de opeenvolgende regeringen en strijdkrachten gedomineerd door de soennitisch-Arabische minderheid. Onder de Baath heerschappij werd Irak een symbool van Arabisch nationalisme en door de ruime aanwezigheid van olie een welvarend land. In 1979 kwam Saddam Hussein van de Arabische Socialistische Baath partij aan de macht. Een jaar later brak een oorlog uit tussen Irak en Iran, die pas in 1988 werd beëindigd met de ondertekening van een staakt-het-vuren. De oorlog kostte een miljoen mensen het leven.

advertentie

Golfoorlog

Na de Iraakse inval in Koeweit in 1990 kondigde de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VNVR) sancties tegen Irak af. In reactie daarop lijfde Irak Koeweit in. VNVR resolutie 678 gaf het groene licht om onder Hoofdstuk VII van het Handvest van de Verenigde Naties alle benodigde middelen te gebruiken om de uitvoering van resolutie 660 te ondersteunen. Dit leidde tot de Golfoorlog van 1991 ('Operation Desert Storm'), waarin het Iraakse leger in zes weken werd verslagen en een staakt-het-vuren werd overeengekomen.

De Republiek Irak viel in 1991 de facto in tweeën, waarbij Noord-Irak was onttrokken aan het centrale gezag in Bagdad. Het Iraakse leger was eerder in gezet om rebellie onder de Koerden in het noorden en de sji'ieten in het zuiden van Irak te onderdrukken. Ter ondersteuning van de Koerden en sji'ieten werden in 1991 'no-fly' zones ingesteld. Dit leidde tot een naar verhouding veilige zone in een groot deel van Iraaks Koerdistan.

Periode Saddam Hoessein

Inmiddels was Irak van een welvarend land teruggevallen op het niveau van een ontwikkelingsland, waar mensen op het bestaansminimum leefden. Het door de VNVR ingestelde sanctie regime werd in 1995 en 1999 verlicht teneinde de humanitaire noden van de Iraakse bevolking te lenigen. Middels het zgn."olie-voor-voedsel" programma kon Irak in beginsel onbeperkt olie exporteren. De opbrengsten hiervan werden gecontroleerd door de VN. Irak mocht deze fondsen gebruiken om contracten -onder strikte controle van de VN- te sluiten met buitenlandse bedrijven voor de import van humanitaire goederen, waaronder medicijnen.

Het sanctieregime tegen Irak zou pas worden opgeheven als bewezen zou zijn dat Irak niet over massavernietigingswapens beschikte. Daartoe moest het Iraakse regime VN wapeninspecties toelaten. In 1998 weigerde Irak verdere samenwerking met de UN Special Commission to Oversee the Destruction of Iraq's Weapons of Mass Destruction (UNSCOM) De inspecties werden door VNVR resolutie 1441 in 2002 onder grote internationale druk hervat door de UN Monitoring, Verification and Inspection Commission (UNMOVIC).

Coalition Provisional Authority

Het uiterst repressieve bewind van Saddam Hoessein werd in de lente van 2003 met een militaire actie, geleid door de VS en het VK, beëindigd op basis van jarenlang niet naleven door Irak van Veiligheidsraadsresoluties die het land opriepen zich te ontwapenen.

Na vierentwintig jaren van absolute Baath dictatuur ontstond in Irak een vacuüm, zowel voor wat betreft de gestructureerde uitoefening van politieke macht als de handhaving van de openbare orde en veiligheid. Daarop werd in mei 2003 de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de wederopbouw van Irak, de hervorming van de overheidsinstanties en het creëren van stabiliteit en veiligheid neergelegd bij de 'Coalition Provisional Authority' (CPA) onder leiding van VS-gezant Paul Bremer. De instelling van het door de VS geleide bestuur werd op 22 mei 2003 vastgelegd in VNVR resolutie 1483. Tevens werden de bestaande economische sancties opgeheven.

De CPA zette zich in om een politiek proces onder de Irakezen aan te moedigen hetgeen in juli 2003 leidde tot de oprichting van een Iraaks interim-bestuur (de 'Iraqi Governing Council') bestaande uit 25 vertegenwoordigers van de belangrijkste politieke partijen en andere vooraanstaande Irakezen.

Op 8 juni 2004 nam de VNVR resolutie 1546 aan, waarin een politiek schema werd vastgelegd dat eind 2005 dient uit te monden in het aantreden van een democratisch gekozen regering. Deze resolutie kwam mede tot stand door actieve inzet van Nederland. Op 28 juni 2004 droeg de CPA de macht over aan de Iraakse interim-regering en werd de soevereiniteit van Irak hersteld.

Interimregering en dood Saddam Hoessein

Het aantreden van de interim-regering in juni 2004 onder leiding van premier Allawi markeerde een nieuwe fase in het transitieproces in Irak. Onder een tweede interim-regering, gekozen na verkiezingen in januari 2005, moet een nieuwe Iraakse grondwet tot stand komen, gevolgd door een nationaal referendum om deze te ratificeren, en nieuwe verkiezingen eind 2005.

Op 13 december 2003 maakte de Amerikaanse bewindvoerder in Irak, Paul Bremer, bekend dat Saddam Hoessein na een klopjacht was opgepakt. Hij werd gevonden in een kruipruimte onder een woning in de plaats ad-Dawar, 15 kilometer ten zuiden van Tikrit.

De Amerikanen droegen hem over aan de Irakese autoriteiten, en een proces begon. Uiteindelijk werd de oud-dictator, na alle beroepsmogelijkheden, wegens de massamoord op 148 mannen in het dorp Dujail in 1982 ter dood veroordeeld.

Saddam Hoessein werd op 30 december 2006 om 4:00 uur Nederlandse tijd opgehangen. De executie vond plaats in de hoofdstad Bagdad, vlak voordat formeel het islamitische offerfeest begon.

Recente geschiedenis

Begin 2007 blijft het erg onrustig in Irak en zijn er talloze bomaanslagen en gevechten tussen met name Amerikaanse toepen en Al Qaida strijders. President Bush stuurt nog meer tropen naar Irak. In december vallen Turkse troepen stellingen van de Koerdische PKK aan in Irak. In maart 2008 brengt Mahmoud Ahmadinejad, president van Iran een onverwachts bezoek. In juli 2008 geeft premier Maliki voor het eerst aan dat het wellicht mogelijk is dat Amerikaanse troepen zich op termijn terugtrekken uit Irak. De Soennieten komen weer terug in de door Sjiieten gedomineerde regering. In november 2008 stemt het parlement van Irak in met het veiligheidsverdrag met de Verenigde Staten, waardoor alle troepen van de Verenigde Staten eind 2011 het land moeten hebben verlaten.
In februari 2009 wint Maliki de provinciale verkiezingen. In mei 2009 wordt besloten om de parlementsverkiezingen te houden op 30 januari 2010. Deze verkiezingen worden uiteindelijk in maart 2010 gehouden en leveren geen duidelijke coalitie op. Eind 2010 wordt er een brede coalitie gevormd, Maliki is opnieuw premier en Talabani president. In december 2011 hebben de Verenigde Staten het terugtrekken van de strijdkrachten voltooid. In 2012 en 2013 blijft het onrustig in Irak. Er vallen veel doden bij aanslagen. Vooral de maand oktober van 2013 verloopt bloedig.
In april 2014 wint de coalitie van Al-Maliki de parlementsverkiezingen. De soennitische rebellen van ISIS krijgen in de zomer van 2014 meer voet onder de grond. In september 2014 maakt Al-Malaki plaats voor de Sjiitische politicus Haydar Al-Abadi die een brede coalitie vormt. In 2015 probeert de regering IS met wisselend succes te bestrijden. In 2016 spitst de strijd zich toe tot de regio's Ramadi en Fallujah. In november 2017 is IS in zo goed als alle delen van Irak verslagen met behulp van de Koeren en Sjiitische milities. n oktober 2019 kiest het parlement de bekende Koerdische politicus Barham Salih tot president. Hij benoemt Adel Abdul Mahdi tot premier, met de steun van de sjiitische meerderheid van de parlementsleden. Sinds mei 2020 is Mustafa al-Kadhimi premier.

IRAK LINKS

Advertenties
• Hotels Irak
• Transport Irak - TTS Quality Logistics B.V
• Hotels Trivago
• Boeken, ook tweedehands, over IRAK bij Bol.com

Nuttige links

Reisinformatie Irak (N)

Bronnen

Elmar Landeninformatie

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt oktober 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems