IERLAND
Geschiedenis

To read about IRELAND in English - click here

De leukste goedkope stedentrips: Goedkoopstestedentrip.nl

Steden IERLAND

Cork

Dublin

Geschiedenis

Oudheid

Ongeveer 6000 jaar voor Christus vestigden zich in Ierland kleine groepjes jagers. Met name aan de noord- en oostkust zijn vuurstenen wapens en werktuigen gevonden. In de late steentijd (v.a. 3000 voor Chr.) drongen vanuit het Middellandse-Zeegebied en de Atlantische kust andere volken Ierland binnen. Zij bedreven wat landbouw, hielden dieren en stichtten vele megalithische grafmonumenten.

advertentie

Keltisch Kruis ierland_{Foto: William Murphy CC 2.0 Generic no changes made}

Het bronzen tijdperk duurde van ongeveer 2000 voor Chr. tot 500 voor Chr. Van die periode zijn nog veel wapens, gereedschap en (o.a. gouden) sieraden te zien in het National Museum te Dublin. Vanaf de vijfde eeuw voor Chr. vielen de uit Spanje, Frankrijk en Zuid-Duitsland afkomstige Kelten in golven Ierland binnen. Ze hadden ijzeren wapens en o.a. daardoor weinig moeite de autochtone bevolking te onderwerpen. De Kelten spraken een Indo-Europese taal, de basis voor het Iers of gaelic. De Kelten leefen volgens het clansysteem. Zo’n 150 kleine koninkrijkjes (tuatha) met aan het hoofd een opperkoning (Ard Rí). Het Keltische volk was verdeeld in drie klassen, de vrijen (krijgers), de onvrijen (o.a. druïden, muzikanten en dichters) en slaven. De Keltische samenleving kende geen schrift maar had wel een hoog aangeschreven vertelcultuur. De Romeinen lieten de Kelten met rust waardoor de Keltische cultuur tot grote bloei kon komen. De val van het Romeinse rijk, vanaf de derde na Chr., leidde tot een periode die ook wel de “Golden age” genoemd werd. In 432 kwam St. Patrick naar Ierland en bekeerde binnen enkele tientallen jaren heel Ierland. St. Patrick en zijn volgelingen stichtten overal kerken en kloosters en introduceerden bovendien het Latijnse alfabet. Door de problemen op het vasteland van Europa (o.a. de Volksverhuizing) was het relatief rustig in Ierland. Vele geleerden en kloosterordes vluchtten naar Ierland waardoor kunsten en wetenschap opbloeiden.

advertentie

Middeleeuwen

advertentie

Book of Kells Ierland_{Foto: Publiek domein}

De kunst van het schrijven en het illustreren bereikte een zeer hoog niveau; het Book of Kells behoort tot de mooiste geïllustreerde manuscripten uit die periode. Aan de Golden Age kwam een einde door de invallen van de vikingen. Vooral de kloosters werden geplunderd. Langs de kust werden door de vikingen handelsposten gevestigd waaruit later steden zoals Dublin, Waterford en Cork ontstonden. Ook voerden ze de geldeconomie in. In 1014 werden de vikingen verslagen bij Clontarf. Hierna versnipperde het land en viel ten prooi aan onderlinge twisten. Één van die afgezette koningen riep de hulp in van Anglo-Normandische troepen (Engeland en Normandië waren in die tijd door een personele unie verbonden) en dat was het begin van een bijna 800-jarige overheersing door de Engelsen. De Ieren verzetten zich uiteraard hevig tegen de bezetters en het lukte de Anglo-Normandiërs niet om de Ieren echt te onderwerpen. Integendeel, de Anglo-Normandiërs gingen min of meer op in de Ierse bevolking en namen gebruiken en taal over. In de vijftiende eeuw werden grote delen van Ierland dan ook overheerst door de FitzGeralds uit Kildare, een Anglo-Normandisch geslacht. Een grote verandering ving aan met de breuk van Hendrik VIII met de katholieke kerk. Hendrik stelde zichzelf aan het hoofd van de eigen anglicaanse kerk, die hij natuurlijk ook in Ierland wilde invoeren. De Ieren weigerden echter en bleven katholiek, zelfs toen Hendrik kloosters sloot en het priesterschap verbood. Na de verloren opstand van 1534 werd Ierland in 1540 verdeeld in 32 graafschappen, een indeling die nog steeds bestaat.

Tudors

advertentie

Elizabeth I Ierland_{Foto: Publiek domein}

In de loop van de zestiende eeuw onderwierpen de Tudor vorsten Hendrik VIII, Edward VI, Mary I en Elisabeth I geheel Ierland en ging de Keltische orde langzaam ten onder. In 1558 verbood Elisabeth I het opdragen van de heilige mis, waarna de katholieke kerk ondergronds ging. Ulster (Noord-Ierland) bood de meeste weerstand tegen de politiek van Elisabeth I. Een drie jaar durende opstand volgde, maar ging verloren. Gevolg was dat veel Ierse leiders vluchtten naar het Europese vasteland, de “Flight of the Earls”. Op dat moment werd Ierland volledig overheerst door de Engelsen. De zes noordelijke graafschappen kwamen in bezit van Schotse en Engelse protestanten, tot grote woede van de katholieke Ieren. Hier begon in feite de tweedeling van Noord-Ierland die tot op de dag van vandaag voor vele problemen gezorgd heeft.

In 1641 kwamen de Ieren weer in opstand tegen de Engelsen die door Oliver Cromwell, die in Engeland na een burgeroorlog aan de macht was gekomen, bloedig werd neergeslagen. Tienduizenden Ieren vonden de dood. In 1660 herstelde de monarchie zich in Engeland en kregen de Ieren weer hoop op rechtsherstel. Jacobus II werd echter opgevolgd door de protestante Willem III (van Oranje) die na de Battle of the Boyne in 1690 het protestantse overwicht herstelde. De kleine groep protestanten voelde zich toch niet veilig tegenover de grote massa katholieken die in grote armoede leefden.

18e en 19e eeuw

Tussen 1695 en 1705 werden de “Penal Laws” ingevoerd, die de katholieke Ieren bijna al hun rechten ontnam. Als reactie hierop emigreerden vele Ieren naar de Verenigde Staten. De Ieren die bleven probeerden ondergronds de Ierse cultuur te behouden. In 1778 werden de Penal Laws wat verzacht o.a. doordat Engeland verschillende oorlogen voerde en bang was voor een grote opstand in Ierland. Er werd zelfs een, weliswaar uit protestanten bestaand, parlement geïnstalleerd.

De idealen van de Franse Revolutie in 1789 leidde tot de oprichting van de United Irishmen door Theobald Wolfe Tone. Zij streefden naar een onafhankelijke Ierse Republiek met gelijke rechten voor protestanten en katholieken. In 1794 werden dit soort organisaties door de Engelsen verboden. In het noorden daarentegen wilden de protestanten niets liever dan bij Engeland blijven. De nu nog steeds bestaande Orange Order en de Engelsen onderdrukten dan ook een poging tot revolutie in 1798 door Tone. Door de Act of Union van 1800 werd het beperkte Ierse zelfbestuur weer teruggedraaid en Ierland in zijn geheel bij het Verenigd Koninkrijk ingelijfd. Dit zou tot 1921 duren. In de 19e eeuw herstelde de katholieke kerk zich enigszins met als hoogtepunt het innemen van een zetel in het Engelse parlement door de katholiek David O’Connell.

advertentie

Great Famine Monument Ierland_{Foto: Publiek domein}

Tussen 1845 en 1847 leed Ierland honger door drie opeenvolgende mislukte aardappeloogsten (Great Famine). Anderhalf miljoen Ieren stierven van honger of door epidemieën. Eveneens anderhalf miljoen Ieren emigreerden naar met name de Verenigde Staten en Australië. De Engelse regering bood nauwelijks hulp, integendeel: de export van graan, vlees en zuivel naar Engeland ging gewoon door. In 1872 kregen de Ierse pachters door de invoering van geheime verkiezingen iets meer rechten. Ze vonden dat echter niet genoeg en richtten de Land League op. Overal werd actie gevoerd en dit leidde uiteindelijk tot het afschaffen van het pachtsysteem. Pogingen om zelfbestuur te krijgen, Home Rule genaamd, strandden vooralsnog.

20e eeuw

In het begin van de 20e eeuw werden er diverse politieke (militante) bewegingen opgericht zoals Sinn Féin (Wij Alleen), de Irish Socialist Republican Party en de Irish Citizen Army, die allemaal sterk nationalistische trekjes vertoonden. In 1912 nam het Lagerhuis de Home Rule Bill aan. Door een veto van het Hogerhuis ging dit echter niet door. De Noord-Ierse Oranjemannen zagen het Ierse nationalisme met lede ogen aan en richtten zelfs een eigen leger op, de Ulster Volunteers. Er leek een burgeroorlog uit te gaan breken toen de nationalisten (Irish Republican Brotherhood) ook een eigen leger oprichtten, de Irish Volunteers. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog veranderde echter alles. Honderdduizenden Ieren vochten mee aan geallieerde zijde en dachten hierdoor recht op zelfbestuur te kunnen claimen, als een soort beloning. De Irish Republican Brotherhood zag echter juist in de Britse zwakte een gelegenheid om zelfbestuur te bewerkstelligen. Dit alles leidde in 1916 tot een opstand in Dublin. Door een slechte organisatie kwam de Paasopstand al snel tot een eind. De Engelsen stuurden een klein legertje en executeerde veertien opstandelingenleiders.

advertentie

Éamon de Valera Ierland_{Foto: Publiek domein}

Éamon de Valera, Sinn Féin-voorman, bleef in leven doordat hij een Amerikaans paspoort had. De parlementsverkiezingen van 1917 werden gewonnen door Sinn Féin. De gekozenen namen hun zetel in Westminster echter niet in, maar kwamen in Dublin bijeen. Onder leiding van De Valera ondertekende men alsnog de onafhankelijkheidsverklaring van de Paasopstand.

De Britten stuurden een paramilitaire politiemacht naar Ierland en vochten een bittere strijd uit met de in 1919 opgerichte Irish Republic Army (IRA). In juli 1919 sloot men een wapenstilstand. Na onderhandelingen kreeg Ierland in 1921 de status van vrijstaat binnen het Britse Gemenebest. Men mocht zelfs een eigen buitenlands beleid voeren. Het land werd wel in tweeën gedeeld; de zes noordelijke graafschappen (Ulster) bleven verbonden met het Verenigd Koninkrijk, de overige 26 graafschappen vormden de Irish Free State. Het verdrag veroorzaakte wel een splitsing binnen de IRA. De Republicans of Irregulars onder leiding van De Valera gingen niet akkoord. Het leidde tot een bloedige burgeroorlog die in 1923 gewonnen werd door de voorstanders van het verdrag. In 1926 richtte De Valera een nieuwe partij op, de Fianna Faíl. Deze partij won de verkiezingen van 1932 en De Valera werd premier. Het Verenigd Koninkrijk verkeerde in 1934 na het aftreden van Edward VIII in een staatsrechtelijke crisis. De Valera en het parlement namen een nieuwe wet aan waardoor de Britse koning als staatshoofd werd afgezet. Op dat moment werd Ierland een souvereine staat binnen het Gemenebest. In 1938 werd Douglas Hyde gekozen tot de eerste president. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Ierland officieel neutraal, alhoewel De Valera en ook de IRA enige pro-Duitse (en dus anti-Engelse) sentimenten niet ontzegd konden worden. In 1948 werd de regering van De Valera afgelost door een coalitie waarvan Fine Gael de grootste partij was. Deze regering riep in 1949 Ierland tot republiek uit en verliet zo het Britse Gemenebest. Met het aantreden van premier Seán Lemass ging het economisch gezien weer de goede kant op. Buitenlandse bedrijven werden binnengehaald via gunstige vestigingsbepalingen en lage belastingtarieven. De landbouw profiteerde met name van de toetreding in 1973 tot de Europese Unie. Door de crisis in de jaren tachtig steeg de werkloosheid weer snel (tot wel 19% van de beroepsbevolking), en verlieten 300.000 mensen het land.

advertentie

Mary McAleese Noord-Ierland_{Foto: Publiek domein}

De parlementsverkiezingen van 1990 werden verrassend gewonnen door Mary Robinson. September 1997 trad Mary Robinson af als president en werd opgevolgd door Mary McAleese. In de kwestie Noord-Ierland werd in 1998 een vredesakkoord getekend tussen Ierland, Noord-Ierland en Groot-Brittannië. Een van de bepalingen was dat de aanspraken op het grondgebied van Noord-Ierland uit de grondwet zouden worden geschrapt.

21e eeuw

In mei 2002 vonden in Ierland nationale verkiezingen plaats. De regeringspartijen, Fianna Fail (FF) en Progressive Democrats (PD) zijn als overwinnaars uit de bus gekomen en hebben weer een centrumrechtse regering gevormd die i.t.t. de vorige periode nu kan rekenen op een meerderheid (88 zetels van de 166) in de Dáil Éireann. Bertie Ahern is beloond vo or een vijfjarige regeringsperiode met daarin de grootste welvaartstoename in het bestaan van de staat. De grootste oppositiepartij ( Fine Gael) leed verlies en Labour bleef tegen de verwachting in slechts gelijk. De meer uitgesproken oppositiepartijen ter linkerzijde, hebben het daarentegen wel goed gedaan. Sinn Fein (SF van 1 naar 5 zetels) en de Green Party hebben beide gewonnen. Verder zijn er een ongekend groot aantal (13) onafhankelijke kandidaten gekozen, meestal op één bepaald issue (als gezondheidszorg).

advertentie

Bertie Ahern Ierland_{Foto: ProhibitOnions op de Engelstalige Wikipedia CC 2.5 Unported no changes made}

De verkiezingen voor het Europees parlement op 3 juni 2004 verliepen, bij een opkomst van 61,0%, niet goed voor de regerende partij, de FF: 31,7% en daarmee een daling van 7,2% ten opzichte van de verkiezingen van 1999. De juniorpartner de PD, deed het met een winst van 1% iets beter. De winnaar was de Sinn Fein, de politieke arm van de IRA die zijn stemaandeel op 8,1% bracht en daarmee bijna verdubbelde.

In de zomer van 2004, na de grootste verkiezingsnederlaag sinds decennia bij de lokale verkiezingen en de voor Fianna Fail zo teleurstellend verlopen verkiezingen voor het Europees Parlement, werd duidelijk dat een beleidsinhoudelijke koerswijziging, tezamen met een verandering van de ministerploeg onvermijdelijk was om het vertrouwen van de kiezers terug te winnen. Op 29 september 2004 maakte de Taoiseach, Bertie Ahern, elf wijzigingen in zijn kabinet bekend. De meest in het oog springende herbenoemingen als minister waren die van Brian Cowen (vml. Minister van Buitenlandse Zaken) op Financiën, Mary Harney op Volksgezondheid en de benoeming van Dermot Ahern tot de nieuwe minister van Buitenlandse Zaken.

In oktober 2004 zouden er nieuwe presidentsverkiezingen plaatsvinden, maar omdat de populaire zittende president Mary McAleese de enige kandidaat was, kwam het niet tot een stemming. Op 11 november 2004 werd zij voor een tweede termijn geïnaugureerd. President McAleese, zelf afkomstig uit Noord-Ierland, ziet zichzelf als president van alle Ieren. De regeringsleider is sinds mei 2008 Brian Cowan. In juni 2008 spreekt Ierland zich in een referendum uit tegen een nieuw Europees verdrag. In oktober 2008 is Ierland het eerste land in West-Europa dat in recessie gaat en in februari 2009 protesteren meer dan 100.000 Ieren tegen de manier waar op de regering de economische crisis bestrijdt. In oktober 2009 stemmen de Ieren in een nieuw referendum voor het verdrag van Lissabon.

Op 11 november 2011 wordt Michael Higging de nieuwe president van Ierland. In februari 2013 verontschuldigt premier Enda Kenny zich voor de rol die de Ierse staat heeft gespeeld bij de Magdalena Wasserijen. Hier werden meisjes die"in moeilijkheden waren gekomen" uitgebuit. In december 2013 staat Ierland economische gezien weer op eigen benen en heeft geen EU steun meer nodig. In april 2014 brengt president Michael Higgins het eerst staatsbezoek ooit aan Groot-Brittanië. In mei 2015 stemmen de Ieren in een referendum voor het homohuwelijk. Bij de verkiezingen van februari 2016 verliest de coalitie de meerderheid, maar Fine Gaele blijft de grootste partij. In april 2016 vormt Kenny een minderheidscoalitie met Fianna Fail. In mei 2017 kondigt zijn aftrden aan na een schandaal aangekaart door een kllokkenluider bij de politie.

advertentie

Leo Varadkar Ierland_{Foto: EPP CC 2.0 Generic no changes made}

In juni wordt hij opgevolgd door partijgenoot en Leo Varadkar. In Juni 2020 vormen Fianna Fáil en Fine Gael een coalitie met de Groene Partij, nadat de fel bevochten verkiezingen in februari de linkse republikeinse Sinn Féin-partij op de tweede plaats plaatsten.

Micheál Martin, de leider van Fianna Fáil, nam plaats als hoofd van de coalitieregering. De economische gevolgen van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie zullen waarschijnlijk de eerste jaren van zijn regering in beslag nemen.

Leo Varadkar, leider van Fine Gael, wordt vice-premier, en de twee partijleiders zullen in december 2022 van plaats wisselen. Het is de eerste keer dat de twee grootste partijen samen in de regering zitten.

IERLAND LINKS

Advertenties
• Ierland Tui Reizen
• ANWB vakantie boeken Ierland
• Hotels Trivago
• Mambo Hiking in Ierland
• Djoser Wandelreis Ierland
• Autohuur Ierland
• Hotels Ierland
• Wandelvakantie Ierland
• Auto huren in Ierland
• Reisgidsen en kaarten Ierland

Nuttige links

Campersite Ierland (N)
Dieren in Ierland (N)
Ierland Foto's
Ierland Jouwpagina (N)
Ierland Reisverslag (N)
Lies &Teije's Reiswebsite (N+E)
Reisinformatie Ierland (N)
Reizendoejezo – Ierland (N)
Startkabel Ierland (N)
Startpagina Ierland (N)

Bronnen

Beek, D. van / Ierland

Gottmer

Europese Unie

Europees Platform voor het Nederlandse Onderwijs

Hendriksen, B. / Dublin en Ierland

Van Reemst

Ierland

Lannoo

Phenix, P. / Ierland

Kosmos-Z&K

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems