FORMENTERA
Geschiedenis

To read about FORMENTERA in English - click here

Hotels Formentera

Populaire bestemmingen SPANJE

Andalusie	Catalonie	Costa blanca
Costa brava	Costa del sol	El hierro
Formentera	Fuerteventura	Gran canaria
Ibiza	La gomera	La palma
Lanzarote	Mallorca	Menorca
	Tenerife

Geschiedenis

Prehistorie en oudheid

Ca. 4000 v.Chr., in het jonge steentijdperk, arriveerden de eerste bewoners op de eilanden van de Balearen, die in holen en grotten gingen wonen. Uit die prehistorische tijd zijn op Formentera een aantal interessante zaken gevonden, waaronder Ca Na Costa, een megalithisch graf in het gebied van de zoutmijnen bij het zoutmeer Estany Pudent. De cultusplaats, opgericht tussen 2000 en 1600 v.Chr., werd pas halverwege de jaren zeventig ontdekt en bestaat uit een kring van grote stenen. Van deze eerste bewoners weet men verder vrijwel niets; ook van het vele aardewerk dat gevonden is, is de herkomst onbekend.

Ca. 2000 v.Chr. ontstond op alle eilanden de pre-Talayotische cultuur, die bekend werd door de “navetas”, stenen gebouwen met dikke muren in de vorm van een hoefijzer. De precieze betekenis van deze gebouwen is nog onduidelijk, maar uit deze periode zijn geen wapens gevonden, dus men had deze constructies zeer waarschijnlijk niet nodig om zich te verdedigen.

Ca.1300 v.Chr. ontwikkelde zich op Menorca en Mallorca de Talayotische cultuur, befaamd vanwege de ‘talayot’, ronde of vierkante torenachtige gebouwen met een centrale ruimte en met gigantische muren gemaakt van steenklompen.

De bewoners van de Balearen waren uitstekende steenslingeraars. De Moren noemden hen ‘baal yarah’, dat later werd verbasterd tot “baliarides”, een naam die in de loop der tijden evolueerde tot de huidige naam, Balearen.

De oude Grieken zijn ook op Formentera geweest, maar fysieke bewijzen daarvoor zijn nooit gevonden. Het enige bewijs is eigenlijk de naam die ze aan Formentera gaven, Ophiussa ‘vol met slangen’.

Ca. 1000 v.Chr. werden er verdedigingswerken gebouwd en uit deze tijd heeft men wél wapens gevonden. Menorca onderscheidt zich weer van de andere eilanden door de zogenaamde ‘taula’s’, verticaal geplaatste platte stenen met daar bovenop horizontaal een andere platte steen.

Ibiza werd sinds 654 v. Chr. volledig overheerst door de Noord-Afrikaanse (nu: Tunesië) Carthagers, of Puniërs, zoals ze door de Romeinen genoemd werden. De andere eilanden waaronder Formentera lieten ze links liggen. Ibiza werd in die tijd ‘Ibosim’ genoemd. Carthago was gesticht door de Feniciërs, een zeevaardersvolk dat door de Tunesische nazaten vernoemd werd naar hun woonplaats Carthago.

Vanuit de havenstad Eivissa (Ibiza-stad) werd er door de Carthagers handel gedreven met andere havensteden in het Middellandse-Zeegebied. De Carthagers exploiteerden verder de zoutpannen van Ibiza en er werd lood gedolven. De bossen werden gebruikt voor het maken van schepen en verder verhandelden ze keramiek, gezouten vis, vijgen en amandelen. De beroemde Carthaagse veldheer Hannibal maakte gebruik van de kwaliteiten van de steenslingeraars. Onder zijn soldaten waren ca. 1000 ‘baliarides’ uit Ibiza en Mallorca. Hannibal trok vaak ten strijde tegen de Romeinen, die in de laatste eeuwen voor het begin van de christelijke jaartelling de heerschappij rond de Middellandse Zee overnamen.

In 149 v.Chr. werden de Carthagers definitief door de Romeinen verslagen en de stad Carthago totaal vernietigd. In 123 v.Chr. werden Mallorca en Menorca bezet en het belangrijke handelscentrum Ibiza (Romeins: Ebusus) kreeg een speciale status als bondgenoot van het Romeinse rijk. De Romeinen bouwden op Ibiza de haven Porus Magnus (nu: Sant Antoni de Portmany) en op Formentera zijn verschillende verdedigingswerken gevonden. Van de Romeinse vesting Castellum Romà de Can Pins aan de hoofdweg in de buurt van Es Caló, zijn alleen nog de fundamenten te zien. Zeer belangrijk voor de Romeinen waren de zoutmijnen op Ibiza. Het zout werd vooral gebruikt voor het goed houden van voedingswaren op de schepen van de Romeinen. Ibiza en Formentera werden in de Romeinse tijd ook wel de Pityusa-eilanden genoemd naar de vele naaldbomen die toen nog op de eilanden groeiden.

Vanaf de 2e eeuw werden de bewoners van de Balearen gekerstend en vanaf de 5e eeuw werden de eilanden achtereenvolgens bezet door Vandalen, Byzantijnen en Germaanse Visigoten. Dit was mogelijk doordat het West-Romeinse rijk in de 5e eeuw ineenstortte. In 380 werd het christendom als Romeinse staatsgodsdienst ook de officiële religie op Formentera. In 426 wordt Formentera veroverd door de Vandalen en in 535 komt het eiland officieel onder gezag van Byzantium (Oost-Romeinse Rijk).

advertentie

Islamitische periode

Al vanaf de 7e eeuw probeerden de Moren uit Noord-Afrika de Balearen te annexeren, maar hun pogingen hadden pas succes in 902. De leider van de Moren, Isam al Jawlani van het emiraat van Córdoba, benoemde een islamitische gouverneur die zich op Mallorca vestigde. De Moren noemden Formentera Koluyunka ‘vol met schapen’. De Balearen werden door de Moren voornamelijk gebruikt om aanvallen uit te voeren op de Franse en Catalaanse kusten en Formentera beleefde een van de welvarendste periodes. Rond het jaar 1000 viel het emiraat Córdoba uit elkaar en werden de Balearen overgenomen door het islamitische koninkrijk Denia.

In 1077 werden de Balearen een onafhankelijke ‘taifa’ (taifa’s waren de gebieden die na de val van het emiraat Córdoba uiteenvielen. Belangrijkste inkomstenbron in die tijd was de piraterij en vooral de handelsvloot van Pisa had daar veel onder te lijden. Samen met de Catalanen ondernam Pisa in 1114 een strafexpeditie naar de Balearen en de stad Medina Mayurqa werd totaal vernietigd. De bewoners van de eilanden kregen echter hulp uit onverwachte hoek, namelijk van de Almoraviden, een islamitische sekte uit Noord-Afrika. De tegenstanders uit Pisa en Catalonië sloegen op de vlucht, maar in 1203 werden de Balearen alsnog bezet, nu door de Almohadians uit Denia en Algerije.

Enige opmerkelijke zaken in deze periode waren de aanleg van een nu nog steeds functionerend irrigatiesysteem en de redelijke mate van godsdienstvrijheid die ondanks de islamitische overheersing gedoogd werd. Architectuur, kleding en muziek werden wel sterk beïnvloed door de Arabische cultuur.

advertentie

13e - 19e eeuw

In 1229 kwam er een einde aan de islamitische overheersing. Mallorca kwam nu onder het gezag van de veroveraar Jaume I van het Spaanse Aragón. In 1235 werd Formentera veroverd door de aartsbisschop van Tarragona, Guillem de Montgrí. Het Catalaans werd in deze tijd ingevoerd als de officiële taal. In 1246 bood Montgrí een zekere Berenguer Renart land aan op Formentera. Berenguer Renart moest daarbij beloven om het eiland verder te bevolken. In 1276 overleed Jaume I en zijn rijk werd verdeeld onder zijn twee zonen, waarvan Jaume II de Balearen kreeg. Door de stichting van de zogenaamde ‘Universidad’ kregen de Balearen een eigen bestuursapparaat.

Onder Jaume II en Jaume III ging het de Balearen economisch zeer voor de wind, dit tot grote ergernis van de koning van Aragón. In de eeuwen hierna had Formentera veel te lijden onder de aanvallen van berber-piraten of “corsairs” uit Noord-Afrika. Spanje had ondertussen haar aandacht verlegd naar de nieuw ontdekte gebieden in Amerika. Ook vele Ibizensers waren geduchte zeerovers die zelfs van molotovcocktails (ampolles de foc = vuurflessen) gebruikt maakten. Als gevolg hiervan leefden er vele eeuwen slaven op Ibiza, zowel islamitische als christelijke. Deze praktijken stopten pas in 1824.

In de 14e eeuw kwamen de Aragónezen weer in beeld en in 1343 werden delen van de Balearen bezet door de legers van Pedro IV. Uiteindelijk werd koning Jaume III in 1349 definitief verslagen door Pedro en dat betekende het einde van het koninkrijk Mallorca, en het begin van een zeer moeilijke periode voor de bewoners van de eilanden. Zij moesten hoge belastingen gaan betalen en leefden daardoor in grote armoede. De rijke kooplieden konden hun gerieflijke leventje voortzetten en dat zorgde voor veel wrevel onder de gewone bevolking.

In 1391 en 1450 resulteerde dit in meerdere opstanden en sociale conflicten tussen de arme plattelandsbevolking en de stedelijke elite. De elite wist deze strijd in haar voordeel te beslechten en durfde het aan om de belastingen nog verder te verhogen. Tot halverwege de 17e eeuw bleef het zeer onrustig op met name Mallorca. Ook de adellijke families onderling en de piraterij zorgden voor veel onrust. Pas vanaf ca. 1650 begon de economie zich weer wat te herstellen. In de 15e en 16e eeuw raakte Formentera zelfs helemaal ontvolkt als gevolg van de piraterij en door een aantal infectieziektes. In 1695 kreeg een man van Ibiza, Marc Ferrer, een stuk land van de koning van Spanje persoonlijk. Een aantal jaren later kreeg hij nog een stuk land, evenals een schoonzoon van hem, Antoni Blanc. Pas in 1726 vestigden zich weer meer mensen op het eiland en in een relatief korte tijd woonden er weer ca. 1000 mensen op het eiland.

Begin achttiende eeuw stierf de Spaanse tak van het Habsburgse Huis uit en er ontstond een oorlog tussen de troonopvolgers. Uit deze zogenaamde Spaanse Successieoorlog (1701-1714) kwamen de Bourbons als overwinnaars te voorschijn, en Filips V, een neef van de Franse koning, besteeg de Spaanse troon. Filips voerde een nieuw administratief-politiek systeem in wat voor de Balearen slecht uitpakte.

Zo werd het Castiliaans ingevoerd als officiële taal en de eilanden werden militair en economisch ondergeschikt gemaakt aan het vasteland van Spanje. In de achttiende eeuw werden er op Formentera nog meer wachttorens gebouwd om het eiland beter te kunnen verdedigen.

Tussen 1808 en 1812 voerde Spanje de onafhankelijkheidsoorlog tegen het Frankrijk van Napoleon. De Balearen werden beschermd door de Engelsen waardoor veel mensen van het vasteland naar de eilanden vluchtten. Ook andere gebeurtenissen op het vasteland lieten hun sporen na en hadden grote invloed op de ontwikkeling van de Balearen. Dit werd nog versterkt toen er in 1837 een veerboot ging varen tussen Mallorca en het Spaanse vasteland.

In die tijd ontstond ook de beweging ‘La Renaixença’, die vooral opkwam voor de eigen identiteit van de eilanden. Met deze beweging werden de eerste stappen gezet op weg naar een grotere autonomie ten opzicht van het Spaanse moederland.

advertentie

20e eeuw

Aan de relatieve rust tussen de beide wereldoorlogen kwam een einde in de jaren dertig van de vorige eeuw. Allereerst was daar natuurlijk de wereldwijde economische crisis die ook de Balearen trof, en in 1936 behaalde het volksfront, een samenwerkingsverband tussen communisten, socialisten, syndicalisten en liberale republikeinen, een verkiezingsoverwinning en kwam er een volksfrontregering aan het bewind. Hun grote tegenstander, generaal Francisco Franco, werd aanvankelijk nog ‘verbannen” als militair gouverneur naar de Canarische Eilanden.

In 1936 keerde hij echter terug naar het vasteland en sloot zich aan bij andere opstandige militairen. Er brak een burgeroorlog uit waaruit Franco in 1939 als overwinnaar te voorschijn kwam. De Balearen werden natuurlijk ook betrokken bij deze zwarte periode uit de Spaanse geschiedenis. In deze strijd steunden Ibiza en Mallorca vanaf het begin Franco, terwijl Menorca de kant van de volksfrontregering koos. Opvallend is dat onder het Franco-regime, zeker in de jaren veertig en vijftig van de vorige eeuw, de tijd op Ibiza vrijwel stilstond.

Al vanaf 1930 waren Formentera en vooral Ibiza ontdekt door Europese kunstenaar. In de jaren vijftig kwamen de eerste hippies naar Formentera, in de jaren zestig werden de twee eilanden als het ware door de wereldwijde hippiebeweging ‘veroverd’. Daarna veranderen onder invloed van het massatoerisme in nauwelijks twintig jaar tijd de eilanden van relatief armoedig tot een van de rijkste Spaanse provincies.

Vanaf de jaren zeventig worden Ibiza en Formentera definitief ontdekt door de toeristen, die in groten getale genoten van de zon en de cultuur. In 1975 stierf Franco en Spanje veranderde onder de impulsen van koning Juan Carlos de Bourbon in een parlementaire democratie. Door die democratisering werden de provincies van Spanje steeds autonomer en in 1983 wordt Formentera een deel van de Communitat Autonoma de les Illes Balears. Vanaf 1986 wordt het het toerisme op de Balearen door de Spaanse regering nog meer bevorderd. Ibiza beleeft een bouwexplosie, op Formentera kan de uitgebreide bouw van hotels voorkomen worden. In 1994 wordt Formentera voor het eerst door het Spaanse koningspaar bezocht.

Zie verder ook de geschiedenis van Spanje op Landenweb.

FORMENTERA LINKS

Advertenties
• Formentera Tui Reizen
• Hotels Trivago
• Autohuur Formentara
• Formentera Hotels
• Boeken, ook tweedehands, over FORMENTERA bij Bol.com

Nuttige links

Reisinformatie Formentera (N)
Startpagina Formentera (N)

Bronnen

Mallorca & Ibiza, Menorca & Formentera

APA Publications

Mischke, R. / Ibiza, Formentera

Het Spectrum

Rokebrand, R. / Reishandboek Ibiza en Formentera

Elmar

Sale, R. / Ibiza & Formentera

Kosmos-Z&K, 2000

Schmid, N. / Ibiza, Formentera

Deltas

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt oktober 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems