Landenweb.nl

FLORIDA
Geschiedenis

To read about FLORIDA in English - click here

Hotels Florida

Steden FLORIDA

MiamiOrlando

Populaire bestemmingen VERENIGDE STATEN

ArizonaCalifornieFlorida
HawaiiUtah

Geschiedenis

Eerste bewoners Florida

De eerste mensen bereikten Florida ca. 12.000 jaar geleden. Ze werden aangetrokken door het zeer gevarieerde landschap met veel (eetbare) planten en dieren. De meeste dieren die nu nog in Florida aangetroffen worden, bestonden ook toen al, aangevuld met uitgestorven dieren als sabeltandtijger, mastodont, reuzengordeldier en kameel. De kustlijn langs de Atlantische Oceaan en de Golf van Mexico verschilde enorm met de huidige kustlijn. Het zeeniveau lag veel lager dan nu en het schiereiland was daardoor dubbel zo groot.

advertentie

Oorspronkelijk bewoners in de Everglades, FloridaFoto: Publiek domein

De toenmalige bewoners van Florida waren jagers en verzamelaars, die voornamelijk leefden van de jacht op kleine (zoog)dieren en het verzamelen van planten, noten en schaaldieren. Op de wel degelijk aanwezige grote zoogdieren werd hoogstwaarschijnlijk weinig gejaagd. Deze eerste Floridianen vestigden zich in gebieden waar voortdurend vers water, geschikte stenen voor het maken van werktuigen en hout voor het maken van vuur aanwezig was. Gedurende een periode van eeuwen evolueerde deze eenvoudige inheemse bevolking zich tot complexe culturen die steeds betere landbouwmethoden ontwikkelden, handelsroutes met het zuidoosten van de Verenigde Staten aangingen en een verbeterde sociale organisatie resulteerde in de bouw van grote omwalde tempels en dorpscomplexen.

Europese ontdekkingsreizigers en kolonisatie van Florida

Geschreven bronnen over het inheemse leven in Florida zijn pas beschikbaar sinds de ontdekking van Florida in 1513 door de Spaanse ontdekkingsreiziger en avonturier Juan Ponce de León (ca. 8 april 1460-juli 1521). Ergens tussen 2 en 8 april 1513 betrad Ponce de León de noordoostkust van Florida, mogelijk in de buurt van het huidige St. Augustine.

Hij noemde het gebied 'La Florida', naar het Spaanse paasfeest 'Pascua florida' (bloemenfeest). Het is niet helemaal zeker dat Ponce de León de eerste Europeaan was die voet zette op Floridiaans grondgebied, maar harde bewijzen voor het tegendeel ontbreken tot nu toe.

Een andere reis van Ponce de León, in 1521, eindigde op de zuidwestelijke kust van het schiereiland. Het schip vervoerde een bemanning van ca. 200 personen en vijftig paarden, maar zijn kolonisatiepoging mislukte al snel door aanvallen van de inheemse bevolking. Toch bleef Florida een favoriete bestemming voor ontdekkingsreizigers, missionarissen en fortuinzoekers.

advertentie

Juan Ponce de León, ontdekker van FloridaFoto: Publiek domein

In 1539 startte de eveneens Spaanse ontdekkingsreiziger Hernando de Soto (ca. 1497-1542) een expeditie op zoek naar goud en zilver. Hij trok vier jaar lang dwars door Florida en een stuk van het zuidwesten van de Verenigde Staten (Georgia, Alabama en hoogstwaarschijnlijk Arkansas), op zoek naar verborgen indiaanse schatten. De Soto en zijn manschappen bivakkeerden in het noorden van Florida onder andere ca. vijf maanden in de buurt van de huidige hoofdstad van Florida, Tallahassee. De Soto overleed aan de oever van de Mississippi in 1542; hij was de eerste Europeaan waarvan in documenten terug te vinden is dat hij die rivier overgestoken was; overlevenden van zijn expeditie bereikten uiteindelijk Mexico.

Veel schatten werden er in Florida uiteindelijk niet gevonden door de Spaanse conquistadores, die veel meer succes hadden in Cuba, Mexico, Centraal- en Zuid-Amerika. Zwaar beladen schepen voeren langs Florida op weg naar Europa, maar piraten en tornado's zorgden regelmatig voor grote verliezen.

In 1559 deed Tristán de Luna y Arellano (1519-1573) een nieuwe poging om namens Spanje Florida te koloniseren. Hij stichtte een nederzetting in de buurt van Pensacola Bay, maar moest zijn poging na twee jaar staken. Een andere Spaanse ontdekkingsreiziger die dit gebied verkende was Pánfilo de Narváez (ca. 1478-1528).

advertentie

St. Petersburg, Florida, hier kwam Pánfilo de Narvaéz aan landFoto: Ebyabe CC 3.0 Unported no changes made

Intussen kregen ook andere Europese naties interesse in Florida, met name de Fransen. In 1562 was dat de protestantse Jean Ribault (1520-1565), twee jaar later stichtte René Goulaine de Laudonnière (ca. 1529-1574) Fort Caroline aan de mond van de St. Johns River, in de buurt van het huidige Jacksonville.

Eerste Spaanse periode

De activiteiten van de Franse avonturiers en ontdekkingsreizigers zorgden voor een versnelde reactie van de Spanjaarden om Florida te koloniseren. Pedro Menéndez de Avilés (1519-1574) haastte zich vanuit Spanje de Atlantische Oceaan over om de Fransen te verdrijven en stichtte in 1565 de eerste permanente Europese nederzetting in wat nu de Verenigde Staten is, San Augustín (nu: St. Augustine in Noordoost-Florida). Hij wist de Fransen inderdaad te verdrijven, alleen Fransen die geen verzet boden en zich bekeerden tot het katholieke geloof mochten blijven. Fort Caroline werd veroverd en hernoemd tot San Mateo.

Twee jaar later veroverde Dominique de Gourgues (1530-1593) San Mateo weer en alle Spaanse soldaten werden gedood. De Spanjaarden lieten zich hierdoor echter niet uit het veld slaan en zij bleven forten en rooms-katholieke missieposten stichten. De missieposten werden gevestigd tussen de indiaanse bevolking en bereikten al snel Noord-Florida en nog noordelijke tot in het huidige South Carolina.

Eind 16e eeuw kwam Spanje steeds vaker in conflict met de Engelsen, die uiteraard ook erg geïnteresseerd waren in de schatten van Amerika. Op 7 juli 1586 plunderde de Engelse kapitein Sir Francis Drake (ca. 1540-1596) St. Augustine en brandde het tot de grond toe af.

advertentie

Engelse vloot van Drake vernietigd de Spaanse kolonie St. Augustine, FloridaFoto: Publiek domein

Ook nu liet de Spanjaarden zich niet van de wijs brengen en rond 1600 hadden zij volledige controle over het huidige zuidoosten van de Verenigde Staten. Het duurde echter niet lang voordat de eerste Engelse kolonisten zich in Amerika vestigden, onder andere in Jamestown (in het huidige Virginia) in 1607, en Plymouth (in het huidige Massachusetts) in 1620. Samen met het Engelse leger dreven zij de Spanjaarden richting zuiden tot in het zuiden van Georgia. Tegelijkertijd rukten Franse ontdekkingsreizigers via de Mississippi-vallei en langs de Golf van Mexico-kust richting het oosten.

Met name de kolonisten uit North en South Carolina stonden zeer vijandig tegenover de Spanjaarden. In 1702 vielen zij, samen met de legers van kolonel James Moore (ca. 1650-1706) en de Creek-indianen Spaans-Florida aan en verwoestten het weer opgebouwde St. Augustine. Het bijbehorende fort, Castillo de San Marcos, werd op dat moment nog niet veroverd, maar twee jaar later waren alle missieposten tussen Tallahassee en St. Augustine verwoest en veel indianen gedood of als slaaf gevangen genomen. De Fransen bleven de westelijke grens van Spaans-Florida aanvallen en in 1719 werd Pensacola veroverd.

advertentie

Castillo de San Marcos, FloridaFoto: National Park service in het publieke domein

Spaans-Florida kwam nog meer onder druk te staan na de in 1733 door de Engelsen gestichte meest zuidelijke staat Georgia. De bevolking van Georgia viel in 1740 Florida aan en belegerde Castillo San Marcos bijna een maand lang. Hoewel ook deze belegering niet succesvol was, werd langzamerhand wel duidelijk dat Spaans-Florida steeds zwakker werd.

Brits Florida

In 1763 kregen de Britten controle over Florida, in ruil voor Havana op Cuba, dat de Britten veroverd hadden op Spanje gedurende de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). De Spanjaarden trokken zich bijna volledig terug uit een uitgestorven Florida; St. Augustine was nog slechts een garnizoensplaats met niet meer dan ronde de 500 huizen, en ook Pensacola was een kleine militaire stad.

Maar de Britten hadden grote plannen met Florida. Allereerst werd Florida verdeeld in Oost-Florida, met als hoofdstad St. Augustine, en West-Florida met als hoofdstad Pensacola. Britse onderzoekers brachten het landschap en de kustlijn in kaart en knoopten een relatie aan met een groep indianen die vanuit het noorden Florida binnenkwamen, de zogenaamde Seminoles. Verder probeerden de Britten kolonisten te bewegen naar Florida te trekken door hun land aan te bieden. Had men genoeg tijd gehad dan was Florida waarschijnlijk een florerende kolonie geworden, maar de Britse overheersing duurde maar twintig jaar.

De twee Florida's bleven aan loyaal aan het Britse Rijk gedurende de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog (1776-1783). Spanje, indirect een vazal van de Fransen, veroverden Pensacola op de Britten in 1781. In 1784 kregen de Spanjaarden Florida weer terug in hun bezit, een uitvloeisel van de Vrede van Parijs (ook wel van Versailles), het vredesverdrag dat een einde maakte aan de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

advertentie

Verenigde Staten in 1803/1804Foto: Golbez CC 2.5 no changes made

Tweede Spaanse periode

Nadat de Britten het veld geruimd hadden, stroomden Spaanse en Amerikaanse kolonisten massaal toe, aangetrokken door de aantrekkelijke vestigingsvoorwaarden. Ook veel slaven uit de Verenigde Staten vluchtten richting Florida, waar hun bazen ze niet meer konden bereiken. Hierdoor werden de twee Florida's niet Spaans, maar toch meer Amerikaans. Uiteindelijk, na verschillende Amerikaanse militaire expedities, droeg Spanje in 1821 Florida over aan de Verenigde Staten volgens de bepalingen van het Adams-Onísverdrag. Op een van de expedities, in 1818, viel generaal en latere president Andrew Jackson (1767-1845) Florida binnen. Jackson's gevechten met de indiaanse bevolking, die veel problemen hadden met de blanke bevolking van Florida, staan bekend als de Eerste Seminole-oorlog (1835-1842).

Als een onderdeel van de Verenigde Staten werd Florida aantrekkelijk voor mensen uit de zuidelijke plantage-staten Virginia, Noord- en Zuid-Carolina en Georgia. Al snel werden de twee Florida's beschouwd als één entiteit met als hoofdstad Tallahassee, in 1824 gekozen omdat het halverwege de bestaande bestuurscentra St. Augustine en Pensacola lag.

Florida's inheemse bevolking had het in die periode zwaar te verduren. Door de voortdurende instroom van 'Amerikanen' voelde het bestuur van Florida zich genoodzaakt om de indianen, vooral van de Creek-, Seminole- en Miccosukee-stam, van hun land te verdrijven om plaats te maken voor de kolonisten. Bovendien hadden gevluchte slaven uit het noorden vaak een schuilplaats tussen de indianen. Een beroemd Seminole-opperhoofd en oorlogsleider, Osceola, dwong veel respect af bij zijn tegenstanders, maar moest uiteindelijk ook het hoofd buigen. Onder president Andrew Jackson kostten de Seminole-oorlogen 20 miljoen dollar en de levens van veel soldaten, indianen en burgers. En uiteindelijk mislukte het 'verwijderen' van de Seminoles, sommigen vertrokken 'vrijwillig', sommigen werden vastgenomen en onder militaire begeleiding in westelijke richting verjaagd, weer anderen vluchtten de Everglades in en vermeden voortaan alle contact met de blanken.

advertentie

Florida ten tijde van de Tweede Seminole-oorlogFoto: Sémhur CC 4.0 International no changes made

Rond 1840 concentreerden de Floridianen zich op het ontwikkelen van het grondgebied, de voornaamste economische activiteit was de landbouw, en het verkrijgen van de status 'staat'. De bevolking telde in die tijd zo'n 55.000 personen, waarvan ongeveer de helft uit zwarte slaven bestond. Florida was op dat moment onofficieel verdeeld in drie gebieden: Oost-Florida van de Atlantische Oceaan tot de Suwannee River; Midden-Florida tussen de Suwannee en de Apalachicola Rivers; en West-Florida van de Apalachicola tot de Perdido River. Zuid-Florida, ten zuiden van het huidige Gainesville, werd nauwelijks bevolkt door blanken. Het areaal plantages concentreerde zich in Midden-Florida en de eigenaren daarvan zetten de politieke toon in Florida tot na de burgeroorlog.

Florida 27e staat van de Verenigde Staten

Op 3 maart 1845 werd Florida de 27ste staat van de Verenigde Staten en William Dunn Moseley (1795-1863) werd gekozen als de eerste gouverneur van de nieuwe staat. David Levy Yulee, een van de grootste voorvechters voor de aansluiting bij de Verenigde Staten, werd senator in het nationale parlement.

William Dunn Moseley, eerste gouverneur van FloridaFoto: State of Florida in het publieke domein

Rond 1850 was de bevolking opgelopen tot ca. 87.500 personen, inclusief ongeveer 39.000 slaven en ca. 1000 vrije zwarten.

Al snel begon de slavernij-kwestie het (politieke) leven te beïnvloeden in Florida. De meeste kiezers in Florida, witte mannen van 21 jaar of ouder, waren niet tegen slavernij en dus wél bezorgd over het anti-slavernij sentiment in het noorden van de Verenigde Staten en gedurende de 50er jaren van de 19e eeuw over de nieuwe Republikeinse Partij die zich daarbij aansloot. Het was dan ook niet vreemd dat er in Florida vrijwel niemand stemde op de republikeinse kandidaat uit Illinois, Abraham Lincoln, die echter wel won.

De Floridianen zagen Lincoln absoluut niet zitten en kort na zijn verkiezing werd er een speciale conventie uitgeroepen, die een decreet uitvaardigde waardoor Florida zich op 10 januari kon afscheiden van de 'Union'. Binnen enkele weken sloot Florida zich aan bij Geconfedereerde Staten van Amerika, kortweg Confederatie genoemd, een bondsstaat van zuidelijke staten. Deze afscheiding leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865), die door de Confederatie werd verloren en waarna de zuidelijke staten door middel van de Reconstructie onder politieke curatele kwamen te staan.

Amerikaanse Burgeroorlog en Reconstructie

Doordat er geen belangrijke veldslagen op Floridiaans grondgebied werden uitgevochten, had Florida niet zoveel te lijden onder de burgeroorlog als veel andere zuidelijke staten. Troepen van de 'Unie' bezetten veel kustplaatsen en forten, het binnenland van Florida was in handen van de Confederatie. Florida leverde ca. 15.000 troepen en veel voedsel en goederen aan de Confederatie, maar ca. 2000 Floridianen, zowel Afro-Amerikaans als blank, sloten zich bij het leger van de Unie aan.

Confederatie en buitenlandse koopvaardijschepen slipten door de kustblokkade van de Unie en wisten de troepen te bevoorraadden. Tallahassee was de enige zuidelijke hoofdstad ten oosten van de Mississippi die niet bezet werd, maar uiteindelijk werd het Zuiden veroverd en federale troepen bezetten Tallahassee op 10 mei 1865.

Slag bij Olustee, Florida (864)Foto: Publiek domein

Vóór de burgeroorlog was Florida op weg om een van de zuidelijke katoenstaten te worden. Na de burgeroorlog veranderde die koers. De havens van Jacksonville en Pensacola floreerden als gevolg van de vraag naar hout en houtproducten om de vele verwoeste steden weer op te bouwen. De slaven weren inmiddels vrij verklaard en voormalige plantage-eigenaren probeerden hun vroegere slaven weer in te huren om op de (katoen)plantages te werken.

Vanaf 1868 werd er door de federale regering een programma opgesteld voor Florida en de andere zuidelijke staten, de zogenaamde 'Reconstructie'. De Republikeinen probeerden grote veranderingen te bewerk, met name om de levensomstandigheden van de Afro-Amerikanen aanzienlijk te verbeteren.

Ten tijde van de presidentsverkiezingen in 1876 werd Florida nog steeds bezet door federale troepen. Het Republikeinse parlement van Florida en de vrije Afro-Amerikanen hielpen eraan mee om Rutherford B. Hayes in het Witte Huis te krijgen. Toch lukte het de Democraten om een einde te maken aan de Republikeinse overheersing in Florida en dat resulteerde in de terugtrekking van de federale troepen. Ondanks een aantal verhitte politieke gevechten in het staatsparlement hadden de Afro-Amerikanen in het bestuur van de staat Florida nog zeer weinig in te brengen.

Florida ontwikkelt zich

Gedurende het laatste kwart van de 19e eeuw werd de commerciële agrarische sector, en dan met name de veeteelt, steeds belangrijker. Industriële activiteiten zoals de sigarenindustrie nestelden zich in de immigrantensamenleving van Florida. Grote investeerders waren geïnteresseerd in bedrijven die rijkdommen uit water en grond haalden, zoals sponzen in Tarpon Springs en fosfaatmijnen in het zuidwesten van de staat. De citrusindustrie groeide snel, ondanks enkele vriesperiodes en economische problemen. Deze industriële ontwikkelingen zorgden vanaf 1855 voor de versnelde aanleg van veel wegen en spoorlijnen via de zogenaamde 'Internal Improvement Act'. Veel spoorlijnen werden geëxploiteerd door Henry M. Flagler (1830-1913) en Henry B. Plant (1819-1899), die in de buurt van de spoorlijnen grote hotels bouwden.

Portret van Henry Morrisson FlaglerFoto: J.J. Cade in het publieke domein

Vanaf de jaren zeventig van de 19e eeuw kwam de toeristenindustrie vanuit het noorden van de Verenigde Staten op gang, onder andere stoomboottours over de rivieren waren zeer populair. De Internal Improvement Act zorgde er ook voor dat het drassige en moerassige landschap in het het zuiden van Florida door drainage geschikt werd gemaakt voor agrarisch gebruik.

Al deze ontwikkelingen hadden grote invloed op de economie van het laat 19e-eeuwse Florida. Met name de citrus-industrie profiteerde volop van het droogleggen van Zuid-Florida en de export naar het noorden van de Verenigde Staten.

In 1898 stond Florida in het brandpunt van de belangstelling bij het begin van de Spaans-Amerikaanse oorlog. De haven van Tampa werd door de Amerikaanse troepen gebruikt als vertrekpunt naar het slagveld op Cuba. Veel Floridianen steunden de Cubanen in hun onafhankelijkheidsstrijd tegen Spanje.

Zogenaamde Rough Riders in Florida ten tijde van de Spaans-Amerikaanse OorlogFoto: Publiek domein

Rond de eeuwwisseling groeiden de bevolking en het inkomen van de bevolking snel en de mogelijkheden van de 'Sunshine State' leken eindeloos. Tegen het eind van de Eerste Wereldoorlog zagen veel landontwikkelaars een virtuele goudmijn ontstaan in Florida, dat nog versterkt werd door de opkomst van de auto, waardoor nóg meer mensen hun vakantie in Florida konden doorbrengen. De grond in Florida werd door deze ontwikkelingen steeds duurder.

De economische bubbel die onvermijdelijk ontstond door de razendsnelle ontwikkeling van Florida barstte in 1926. Bankiers en investeerders stopten verloren van het ene op het andere moment het vertrouwen in de 'papieren' miljonairs. Daarnaast had de economie in 1926 en ook in 1928 te lijden onder verschillende hurricanes. Tegen de tijd dat de Grote Depressie in 1929 de Verenigde Staten en de rest van de wereld zwaar trof, was Florida al enigszins gewend aan de economische teruggang. In 1929 werd Florida nog eens getroffen door de geïmporteerde mediterraanse fruitvlieg die stevig huishield in de citrusindustrie. Ondanks wat beschermende maatregelen van de overheid liep de productie van citrusvruchten met ca. 60% terug.

Op bestuurlijk en politiek gebied kregen steeds meer groepen van de bevolking invloed. Vrouwen kregen kiesrecht in 1920, in 1937 kregen arme Afro-Amerikanen en blanke Floridianen meer kansen om te stemmen omdat de zogenaamde 'belastingtax' werd afgeschaft. In 1944 kreeg uiteindelijk iedereen onbeperkt stemrecht.

Florida na de Tweede Wereldoorlog

De Tweede Wereldoorlog zorgde voor een economische opleving in Florida. Door het milde klimaat het hele jaar door werd de staat gebruikt als een ideaal trainingsoord voor Amerikaanse en geallieerde soldaten, zeelui en piloten. De bouw van snelwegen en vliegvelden werden versneld uitgevoerd, waardoor Florida na afloop van de oorlog een up-to-date en modern transportsysteem had, wat door de eigen burgers en bedrijfsleven, maar ook door een snel toenemende stroom bezoekers uit binnen- en buitenland gebruikt werd.

Ook de groei van de bevolking nam spectaculaire vormen door zowel binnenlandse immmigratie als migranten uit met name Cuba en Haïti. Mensen uit de diverse bevolkingsgroepen hebben ervoor gestreden om Van Florida een stata te maken waar alle inwoners wettelijke gelijke rechten zouden krijgen. Sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft het publieke onderwijs grote veranderingen ondergaan. Afro-Amerikaanse burgers, gesteund door de 33e gouverneur van Florida LeRoy Collins (gouverneur van 4-1-1955 tot 3-1-1961) en andere blanken, streden om een eind te maken aan de discriminatie in het onderwijs en andere maatschappelijke instellingen.

LeRoy Collins (1909-1991), 33e gouverneur van FloridaFoto: Publiek domein

Sinds de Tweede Wereldoorlog werd de economie van Florida veel diverser. Naast de bekende sectoren als toerisme, veeteelt, citusvruchten en fosfaat kwamen er een serie nieuwe industrieën bij, waaronder electronica, plastic, constructie, huizenbouw en intenationale banken vestigden zich in booming Florida. Veel belangrijke Amerikaanse multinationals verhuisden hun hoofdkantoor naar Florida.

Belangrijk waren daarvoor een uitstekend snelwegensysteem, de aanleg van belangijke internationale vlieghavens, de oprichting van veel uitstekende universiteiten en het vestigen van high-tech-industrie. Bekendste voorbeeld daarvan is het ruimteprogramma van de Verenigde Staten, dat vanaf Cape Canaveral ontwikkeld en uitgevoerd werd. De citrusindustrie en het toerisme blijven belangrijke takken van de economie. Grote attracties als de themaparken in de buurt van Orlando trekken ook in de 21e eeuw jaar na jaar miljoenen bezoekers uit de Verenigde Staten en de rest van de wereld.

In augustus 1992 veroorzaakte de orkaan Andrew voor 26.5 miljard dollar schade. Er vielen 65 doden en 177.000 mensen raakten dakloos.

Orkaan Andrew treft Florida in 1992Foto: US National Weather Service in in het publieke domein

In september 2017 kreeg Florida te maken met de orkaan Irma, een orkaan van de vierde categorie die eerder al een spoor van dood en vernieling in het Caribisch gebied had veroorzaakt.

Voordat de orkaan aan land kwam, vluchtten 6,5 miljoen inwoners van Florida naar het noorden. Bij terugkomst was de schade enorm en 5,8 miljoen huishoudens zaten zonder elektriciteit.

Orkaan Irma komt aan land in FloridaFoto: MODIS image captured by NASA’s Aqua satellite in het publieke domein

De Florida Keys, een archipel ten zuiden van Florida werd het zwaarst getroffen; 25% van de huizen werd verwoest en 60% beschadigd. In Florida waren zes doden te betreuren en vele gewonden.

Zie ook de geschiedenis van de Verenigde Staten op Landenweb.

FLORIDA LINKS

Advertenties
• Vliegtickets Florida | Vliegennaar.nl
• Florida Tui Reizen
• Hotels Trivago
• Bouw je eigen Florida Rondreis
• AmerikaPLUS
• Florida Hotels
• Camperreizen Florida
• Autoverhuur Sunny Cars Florida
• Amerika rondreizen met kinderen
• Boeken, ook tweedehands, over FLORIDA bij Bol.com

Nuttige links

Duiken en reizen naar Florida Zoo, Everglades, Gay Pride (N)
Florida Startnederland (N)

Bronnen

Bailey, Ruth / Florida

Van Reemst, Uitgeverij Unieboek, Het Spectrum BV

BBC - Country Profiles

CIA - World Factbook

Elmar Landeninformatie

Hull, Sarah / The rough guide to Florida

Rough Guides

Karlin, Adam / Discover Florida

Lonely Planet

Karlin, Adam / Florida

Lonely Planet

McKechnie, Gary / Florida : de reisgids voor een actieve & culturele vakantie

Kosmos Uitgevers

Pinck, Axel / Florida

ANWB

Sanders, Bert / Florida : reizen met insider tips

Van Reemst

Skolnick, Adam / Florida & the South's best trips : 28 amazing road trips

Lonely Planet

Wikipedia

www.landenweb.nl/verenigde-staten

 

laatst bijgewerkt oktober 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems