BANGLADESH
Geschiedenis

To read about BANGLADESH in English - click here

Hotels Bangladesh

Geschiedenis

Oudheid

advertentie

Bangladesh Kaart Oudheid_{Photo: Publiek domein}

Over de oudste geschiedenis van Bangladesh is nog niet veel bekend. Bekende groepen bewoners als de Kol, de Polinda en de Hadi spraken een taal die erg lijkt op de Dravidische talen van Zuid-India. De huidige bewoners van de Chittagong Hill Tracts zijn verwant aan de later binnengedrongen Tibeto-Birmaanse stammen.

Vanaf 1400 v.Chr. vielen vanuit Afghanistan Indogermaanse Ariërs het zuiden van Azië binnen. Hoewel deze Ariërs het toenmalige Bengalen, dat bestond het huidige Bangladesh en de Indiase deelstaat West-Bengalen, nooit bereikten, was hun invloed op de Bengalese samenleving enorm.

Zij introduceerden namelijk het hindoeïsme, en daarmee ook het kastenstelsel. In dit kastenstelsel kreeg de hoogste kaste, die der brahmanen, alle grond in handen. Daarna kwamen de krijgers of ‘kayasthas’, en de boeren kwamen in de lagere kasten terecht of werden zelfs kasteloos. De aldus ontstane maatschappelijke ongelijkheid zorgde ervoor dat het boeddhisme vanaf de 5e eeuw v.Chr. veel aanhangers kreeg. Vanaf die tijd wisselden hindoeïstische en boeddhistische heersers elkaar af.

Islam, Portugezen en Hollanders

advertentie

Middeleeuwse Moskee Bagerhat Bangladesh_{Photo: Belayet CC 3.0 Unported no changes made}

In een latere periode kreeg de islam veel invloed op de Bengalese samenleving, eveneens als een reactie op het strenge kastenstelsel. Moslimheersers bestuurden het Indiase subcontinent eeuwen lang en veel moslimkooplieden en vestigden zich langs de kusten van Zuid-Azië. Daarnaast vestigden zich moslimboeren in Bengalen vanwege de vruchtbare grond.

Belangrijk voor de verspreiding van de islam waren natuurlijk de islamitische godsdienstleraren, die moskeeën en koranscholen stichtten. Rond deze scholen en moskeeën ontstonden islamitische gemeenschappen en was bijvoorbeeld Delhi, de huidige hoofdstad, een islamitisch sultanaat. In de 14e eeuw maakte Bengalen zich los van Delhi en een van de hoofdsteden in het nieuwe gebied werd Dhaka, de huidige hoofdstad van Bangladesh.

Begin 16e eeuw stichtte de islamitische Mogul-koning Baber van Kabul vanuit Noord-India het rijk der Groot-Moguls met Delhi als hoofdstad. In 1576 veroverde Akbar de Grote Bengalen en gebruikte het veroverde gebied vooral als wingewest.

In diezelfde tijd verschenen de Portugezen voor de kusten van Bengalen, niet lang daarna gevolgd door de schepen van de Hollandse Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Omdat de Hollanders, in tegenstelling tot de Portugezen, alleen kwamen om te handelen, konden zij al snel een eigen fort en kantoor stichten. In 1690 vestigde de Britse East India Company zich in Calcutta en dat zou later zeer grote gevolgen hebben het Indiase subcontinent. Begin 18e eeuw was het Mogul-rijk, onder Aurangzeb, op zijn hoogtepunt en omvatte naast het huidige Bangladesh ook Pakistan en het grootste deel van India. De islam was op dat moment de grootste godsdienst in Bengalen.

Bengalen deel van Brits-Indië

advertentie

Kaart Bengalen onder Brits Bewind rond 1893_{Photo: Publiek domein}

Rond 1750 raakte het Mogul-rijk in verval en vanaf die tijd beheersten de Britten de geschiedenis van Bengalen. Fransen en Hollanders werden verdreven en overal stichtten ze handelsbases en politiek-militaire steunpunten. Na een mislukte opstand van Mogul-gouverneur Siraj-ud-Daulad in 1757 veroverden de Britten geleidelijk heel Bengalen en maakten grote winsten met de uitvoer van katoen- en zijdeproducten. In 1770 brak er na een misoogst een hongersnood uit die aan tweederde van de Bengaalse bevolking het leven kostte. Bovendien raakten er tienduizenden textielarbeiders werkloos door de opkomst van de gemechaniseerde productie van textielproducten in Groot-Brittannië. Hierdoor raakte een welvarende stad als Dhaka totaal in verval en vetrokken er honderdduizenden inwoners van de stad naar het platteland.

Maar ook op het platteland hadden de Bengalen het moeilijk. Grondbelasting werd vaak op gewelddadige wijze geïnd door rijke hindoes ( ‘zamindars’), die door de Britten aangesteld waren. De in 1793 aangenomen ‘Permament Settlement Act’ beroofde de boeren zelfs van hun eeuwenoude grondrechten en de opgelegde woekerrentes zorgde voor erg veel ellende en armoede. Bovendien werden veel boeren verplicht om indigoplanten te verbouwen, die de in Groot-Brittannië zeer geliefde kleurstof indigo opleverden. Hierdoor verminderde het grondoppervlak voor de teelt van rijst en andere voedselgewassen, stegen de prijzen van die producten en nam de armoede nog verder toe.

Uiteindelijke namen de boeren het niet meer en er volgde een gewapend protest waar tienduizenden boeren in een aantal districten aan meededen. Massale protesten tegen de Britten bleven echter uit. In 1860 schafte de Britse regering de verplichte indigoverbouw af. Het hierboven beschreven zamindar-systeem werd pas in 1950, na de onafhankelijkheid, afgeschaft.

Brits-Indië wordt opgedeeld in Pakistan en India

In de tweede helft van de negentiende ontstonden er steeds meer nationalistische sentimenten in Zuid-Azië. Dat leidde in 1885 tot de oprichting van de voornamelijk uit Hindoes bestaande Indian Congres Party. In Oost-Bengalen (het huidige Bangladesh) was echter 60% van de bevolking islamitisch. Zij voelden zich onderdrukt door de Britten en de rijke Hindoes. Als reactie hierop richtten belangrijke moslims uit heel Brits-Indië de All India Muslim League op. In tegenstelling tot de Indian National Congres Party streefde de moslimtegenhanger een opdeling van Brits-Indië in een islamitisch en een hindoestaans deel na. Voorwaarde was dan wel dat elke provincie waar moslims in de meerderheid waren, deel zou uitmaken van de nieuw te vormen staat.

Op 15 augustus 1947 was het dan zover. Brits-Indië werd opgedeeld in de twee onafhankelijke staten Pakistan en India, waarbij Pakistan werd opgedeeld in West- en Oost-Pakistan met daartussen 1500 km Indiaas grondgebied. Meteen kwam er een ware volksverhuizing op gang: ca. acht miljoen Hindoes trokken naar India, even zoveel moslims vertrokken uit India naar Pakistan. Vooral in de streek Punjab vielen tijdens godsdienstrellen honderdduizenden doden.

In Bengalen verliep de scheiding veel rustiger toen de provincie werd opgedeeld in een oostelijk moslimdeel en een westelijk hindoegedeelte. Het islamitische Sylhet in de noordelijke provincie Assam sloot zich aan bij Oost-Pakistan en ook veel moslims uit de Indiase deelstaat Bihar trokken daar naartoe. Opmerkelijk was dat hindoedorpen in het islamitische Oost-Bengalen compleet van woonplaats ruilden met moslimdorpen in West-Bengalen.

Hoewel er meer mensen in Oost-Pakistan woonden dan in West-Pakistan, waren de Oost-Pakistani slecht vertegenwoordigd in hoge bestuurlijke en militaire functies. Verder ging buitenlandse hulp vooral naar West-Pakistan en maakte de regering het Urdu tot officiële taal. Met name dit laatste viel erg slecht bij de Oost-Pakistani, en in Dhaka en andere steden braken studentenrellen uit die bekend werden als de ‘Taalbeweging’. Uit deze beweging ontstond een nieuw niet-godsdienstig nationalisme, dat haar politieke aspiraties uitdrukte in de oprichting van de Awami Liga in 1949. Deze partij, sinds 1953 onder leiding van Sheikh Mujibur Rahman, streefde naar regionale autonomie. In 1956 kregen zij de wind in de zeilen toen het Bengaals de nationale taal in Oost-Pakistan werd.

Bangladesh onafhankelijk

advertentie

Kaart Onafhankelijkheidsoorlog_{Photo: Mike Young in het publieke domein}

Door de voortdurende vijandigheden tussen India en Pakistan vanwege de toekenning in 1947 van het grotendeels islamitische Kashmir aan India. Deze strijd verzwakte Pakistan zodanig dat men zich niet meer zo bemoeide met Oost-Pakistan. In december 1970 won de AL de verkiezingen in Pakistan en werd veruit de grootste partij met 288 van de 300 zetels. De toenmalige militaire machthebber Yahya Kahn wachtte echter met vormen van een regering en dat leverde in Oost-Pakistan een explosieve toestand op. Op 25 maart 1971 startte het leger van Pakistan de ‘Operatie Bengalen’. Tanks en soldaten richtten op de universiteit van Dhaka een bloedbad aan waarbij honderden politiemensen werden gedood. Mujibur Rahman werd gearresteerd maar toch werd op 17 april 1971 de onafhankelijkheid van Bangladesh uitgeroepen. De gevechten gingen echter gewoon door en uiteindelijk kwamen één miljoen mensen om en vluchtten ca. 5 miljoen mensen naar India.

Alleen de overgebleven moslims steunden de regering van Pakistan nog, hoewel enkele belangrijke progressieve groepen zeker niet achter Mujibur Rahman en de AL stonden. Deze groepen streden voor herverdeling van grond ten gunste van boeren, iets wat de Indiase premier Indira Gandhi met zorgen vervulde. Toen de progressieve krachten dan ook steeds sterker werden, greep India in. Indiase troepen trokken Oost-Pajkistan binnen en India erkende de onafhankelijkheid van Bangladesh onder de Awami Liga. De strijd tussen het Indiase en het Pakistaanse leger duurde slechts twee weken, maar ook de progressieve vrijheidsstrijders leden een nederlaag omdat hun plannen voor de boeren werden gestaakt. Voor de tweede keer trokken weer veel Hindoes naar India.

Bangladesh onder militaire heersers

Mujibur Rahman Bangladesh_{Photo: Publiek domein}

In januari 1972 keerde Mujibur Rahman uit Pakistaanse gevangenschap terug naar Bangladesh en vormde een regering met aanvankelijk nog de steun van de arme boerenbevolking. In 1973 behaalde de AL nog een grote verkiezingsoverwinning, maar daarna was het snel afgelopen met het bewind van Mujibur Rahman. Er was veel corruptie, er werden veel bedrijven genationaliseerd en duizenden politieke tegenstanders werden vermoord. Daar kwam nog de grote hongersnood van augustus 1974 overheen, waarbij de voedselhulp niet bij de arme bevolking maar grotendeels bij de rijken terechtkwam. In 1974 werd Bangladesh door Pakistan erkend.

Eind 1974 riep Mujibur Rahman de noodtoestand uit, stelde de grondwet buiten werking en alle politieke partijen, op de AL na, werden verboden. De onvrede over dit beleid nam snel toe en het was dan ook niet vreemd dat Mujibur Rahman en zijn familie in augustus 1975 werden vermoord door enkele jonge legerofficieren.

Datzelfde jaar zouden er nog twee militaire staatsgrepen volgen, waarvan de laatste gepleegd werd door generaal Zia-ur Rahman, die in december 1977 president werd. In januari 1978 sprak het volk van Bangladesh zich in een referendum uit vóór het aanblijven van Zia als president. Hij herstelde het meerpartijensysteem en met behulp van conservatieve islamitische politici werd in 1978 de islam staatsgodsdienst. De verkiezingen van juni dat jaar leverde een grote overwinning op voor de door Zia opgerichte Bangladesh National Party (BNP). De regeerperiode van Zia viel op door een buitenlandse politiek die zich zowel op de westerse als de Arabische wereld richtte. De binnenlandse politik viel op door vele ontwikkelingsprojecten op het platteland en een eigen bestuur voor elk dorp.

In 1981 werd echter ook Zia-ur Rahman vermoord. Justice Abdis Sattar werd waarnemend president maar na enkele maanden alweer opzijgeschoven door generaal Hossain Ershad, die zichzelf eind 1983 tot president benoemde en in feite alleenheerser was.

Ook Ershad richtte een eigen partij op, de Patiya Party (JP), de nationale partij. Deze partij won verschillende verkiezingen, maar dat ging steeds gepaard met verkiezingsfraude en verdeeldheid tussen de politieke tegenstanders. Om dit tegen te gaan sloten de AL, geleid door de dochter van Mujibur Rahman, Sheikh Hasina, en de BNP, geleid door de dochter van Zia-ur Rahman, Khaleda Zia, een verbond.

Zoals zo vaak zorgden echter de studenten voor een politieke doorbraak. Eind 1990 werd de anti-Ershad All-Party Students Alliance opgericht. Niet veel later, op 5 december 1990, trad Ershad af en werd in de gevangenis gegooid. Er volgden verkiezingen in februari 1991, die werden gewonnen door de BNP van Begum Khaleda Zia, die premier werd.

De eerste helft van de jaren negentig werden gekenmerkt door politieke onrust en gewelddadige stakingen als gevolg van het beleid van Khaleda Zia. De parlementsverkiezingen van februari 1996 werden nog wel door haar partij, de BNP, gewonnen. Er was echter enorm gefraudeerd en de oppositie eiste onmiddellijk nieuwe verkiezingen. Onder druk van de omstandigheden diende premier Zia eind maart haar ontslag in.

De nieuwe verkiezingen werden gewonnen door de Awami Liga van Hasina Wajed, die tevens de nieuwe premier werd. In oktober van dat jaar werd president Biswas opgevold door Shahabbudin Ahmed van de Awami Liga. In 1998 organiseerde de BNP stakingsacties die tot ernstige confrontaties met het leger leidden. Men protesteerde tegen het ondemocratische beleid en de vele prijsstijgingen. De oppositie weigerde intussen om zittingen van het parlement bij te wonen en zij besloten in november 1999 om samen tegen de regering van Hasina Wajed.

Eind 1998 werd Bangladesh getroffen door een enorme natuurramp. Ca. 80% van het land stond onder water en er kwamen meer dan 3000 mensen om. Dertig miljoen mensen waren tijdelijk dakloos.

21e eeuw

Khaleda Zia Bangladesh_{Photo: Mohammed Tawsif Salam CC 3.0 Unported no changes made}

De parlementaire boycot van de vier oppositiepartijen duurde ook in 2000 voort, ondanks het feit dat Akhtaruzzanab van de BNP besloot de boycot op te heffen. De betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Japan werden steeds beter, dit in tegenstelling tot de relatie met Pakistan, die steeds meer verslechterde. Zo weigerde de Pakistaanse militaire leider Musharraf om premier Hasina Wajed te ontmoeten.

In 2001 werd Hasina Wajed de eerste premier die de volledige ambtstermijn van vijf jaar uitzat. In juli werd Latifur Rahman benoemd tot hoofd van een interim-regering, die vooral als taak had om zo snel mogelijk vrije verkiezingen te organiseren. Bovendien hoopte men dat de interim-regering er voor zou kunnen zorgen een einde te maken aan het politieke geweld. Maar dat viel erg tegen: bij een aanslag op een kantoor van de Awami Liga vielen 16 doden, waarna er weer een periode van geweld volgde.

De zeer gewelddadige verkiezingen van oktober 2001 werden gewonnen door de BNP van Begum Khalida Zia. De regerende Awami Liga van Hasina Wajed kwam in de oppositie terecht omdat de BNP samen met de andere oppositiepartijen een tweederde meerderheid kon vormen. Khalida Zia werd in oktober premier, net als in 1991 en 1996. De oppositie boycotte het parlement weer en organiseerde in 2002 diverse stakingen

Op 21 juni 2002 trad president Chowdhury af, voorafgegaan door de gehele militaire top. Enkele maande later werd Iajuddin Ahmed de nieuwe president.

Ook 2003 stond in het teken van vele stakingen, die vaak gesteund werden door de oppositionele Awami Liga. Op 21 augustus 2004 vond in Dhaka een aanslag plaats op een demonstratie van aanhangers van de Awami Liga. Ook Sheikh Hasina Wajed raakte gewond en meteen werd er weer een landelijke staking afgekondigd, die het gehele dagelijkse leven lamlegde. Als reactie hierop gelastte de regering de arrestatie van oppositieaanhangers. In september gaf het Hooggerechtshof de opdracht om te stoppen met de arrestaties. Op 11 december 2004 organiseerde de Awami Liga een 900 km lange keten bestaande uit miljoenen mensen. Als protest tegen de onveiligheid, de inflatie en de corruptie in Bangladesh. In de jaren 2005 en 2006 zijn er veel bomaanslagen door islamitische militanten. In oktober zijn er gewelddadige protesten tegen het besluit van de regering om na de termijn van premier Zia een zakenkabinet in te stellen. President Ahmed probeert te bemiddelen en schrijft verkiezingen voor 22 januari 2007 uit. Die worden vervolgens uitgesteld en Fakhruddin Ahmed neemt de leiding over een zakenkabinet. In november 2007 wordt Banglagesh getroffen door de cycloon Sidr, duizenden komen om en honderdduizenden verkeren in grote nood. In december 2008 wint de Awami Liga van Sheik Hasina 250 van de 300 zetels in het parlement, in januari 2009 wordt Hasina benoemd tot premier. In november 2009 worden vijf voormalige legerofficieren definitief veroordeeld vanwege hun aandeel in de moord op voormalig premier Sheikh Mujibur Rahman. Hiermee komt een eind aan een langdurige en controversiële rechtszaak in Bangladesh.

President Hamid van Bangladesh (links) ontmoet Modi van India_{Photo: Government of India Government Open Data License - India (GODL) no changes made}

In april 2013 zijn er parlementsverkiezingen Abdul Hamid wordt de nieuwe president. In het voorjaar van 2013 is er veel commotie rond branden en erbarmelijke toestanden in de kledingindustrie. Europese afnemers tekenen in de zomer van 2013 een convenant om de werkomstandigheden van de arbeiders te verbeteren. In januari 2014 wint Sheik Hasina opnieuw en krijgt een derde termijn als premier. In 2015 en 2016 is er veel geweld door Islamitische activisten tegen andere groeperingen. In januari 2016 worden twee mensen ter door veroordeeld wegens de moord op de Atheïstische blogger Ahmed Rajib Haider. In 2016 en 2017 vluchten grote groepen Rohingyas uit het naburige Myanmar naar Bangladesh waar ze in zware omstandigheden in opvangkampen bibakkeren. In december 2018 wint de Awami liga overtuigend de verkiezingen en krijgt president Hamid een tweede termijn.

De parlementsverkiezingen van januari 2024 werden gewonnen door de 76-jarige premier Sheikh Hasina, die al sinds 2009 aan de macht is en de leidster is van de Awami Moslim Liga. Zij maakt zich op voor een vijfde ambtstermijn. De verkiezingen werden geboycot door de Bangladesh Nationalist Party (BNP), de belangrijkste oppositiepartij. De wegens vermeende corruptie omstreden verkiezingen werden overschaduwd door geweld en de opkomst werd geschat op slechts 40%.

BANGLADESH LINKS

Advertenties
• Rondreis Bangladesh Djoser
• Hotels Trivago
• Reisgidsen en kaarten Banghladesh
• Hotels Bangladesh

Nuttige links

Reisinformatie Bangladesh (N)
Reizendoejezo – Bangladesh (N)
Startpagina Bangladesh (N)

Bronnen

Beurden, J. van / Bangladesh : mensen, politiek, economie, cultuur, milieu

Koninklijk Instituut voor de Tropen

Brace, S. / Bangladesh

Thomson Learning

McAdam, M. / Bangladesh

Lonely Planet

Whyte, M. / Bangladesh

Marshall Cavendish

CIA - World Factbook

BBC - Country Profiles

laatst bijgewerkt november 2024
Samensteller: Arie Verrijp / Geert Willems